AST 1-ci HİSSƏ

DAXİLİ KEYFİYYƏT TƏMİNATI ÜÇÜN STANDARTLAR VƏ TƏLİMATLAR

AZƏRBAYCANDA HAZIRKİ VƏZİYYƏT

MÖVZU ÜZRƏ ÖTƏN MÜŞAHİDƏLƏR VƏ VERİLMİŞ TÖVSİYƏLƏR

QME-in TÖVSİYƏLƏRİ

1.1 Keyfiyyət təminatı siyasəti

Ali Təhsil Müəssisələrində (ATM) daxili keyfiyyət təminatının həyata keçirilməsi başlanğıc mərhələdədir. Bəzi müəssisələrdə KT mərkəzləri və KT meneceri vəzifəsi yaradılıb, İSO standartları qəbul edilib və s.

Müəssisələrdə planlaşdırma və tədbirlərin görülməsinə dair bəzi sübutlar olsa da, tam PDCA (Planlaşdırmaq-Həyata keçirmək-Yoxlamaq-Tədbir görmək) sikli hələ ki tam inkişaf etməyib. KT üzrə strukturlar və proseslər hələ də müzakirə və tətbiq olunmalıdır.

·         Daxili keyfiyyət təminatının nə məna kəsb etdiyini müzakirə etmək və onun barədə aydın, vahid anlayışa malik olmaq zərurəti var.

·         Daxili KT sistemlərinin və proseslərinin qurulması sahəsində digər ölkələrin ali təhsil müəssisələrinin təcrübəsi ilə tanış olmaq və müəssisələrin ölkə daxilində və beynəlxalq səviyyədə necə əməkdaşlıq edə biləcəyini öyrənmək müəssisələr üçün faydalı olar (təcrübə mübadiləsi və s. vasitəsilə).

1.2 Proqramların tərtib və təsdiq olunması

Proqramların tərtibatı dövlət təhsil standartlarına əsasən aparılır. Standartlar fənlər üzrədir. Standartlar TN tərəfindən təyin olunan ekspert komandaları tərəfindən hazırlanır. Komandalar akademik fənn üzrə universitetlərin nümayəndələrindən təşkil olunub. Standartlar müntəzəm olaraq təshih edilir. Hazırki sistemə əsasən, ATM-lər proqramlarının məzmununun tərtibatı və təsdiqi üzrə məhdud səlahiyyətə malikdirlər.

Azərbaycan ATM-lərinin öz proqramlarının tərtibatında  müstəqilliyi məhduddur. Tələbə və digər maraqlı tərəflərin proqramların tərtibatına cəlb edilməsi aşağıdır. (Məhsul 7)

·         ATM-lərə kurikulumlarının strukturu və məzmununa dair qərarvermə prosesində daha geniş müstəqillik verilməlidir. Bu, müəssisənin bütün təhsil prosesi üzrə daha çox məsuliyyət və öhdəlik götürməsi üçün önəmlidir. Belə müstəqillik həmçinin müəssisələrdə daxili KT proseslərinin inkişaf etməsinə səbəb olacaq. Qurumlar/dövlət tərəfindən nəzarət ilə təhsil proqramlarına dair məsələlərdə ATM-lərə institusional səviyyədə  verilmiş qərarvermə müstəqilliyi arasında məqsədyönlü tarazlığın tapılması zəruridir. Tarazlıq elə qurulmalıdır ki, bu, müəssisələrə Azərbaycanın mədəni kontekstini, dəyərlərini və hazırki vəziyyətini nəzərə alaraq, keyfiyyət təminatı sistemlərini inkişaf etdirmək üçün həm yararlı, həm də faydalı olsun.

·         Xarici maraqlı tərəflər və tələbələr təhsil proqramlarının hazırlanmasına daha fəal şəkildə cəlb olunmalıdır. Bununla belə, proqramlara dair qərarların müəssisədən kənarda verildiyi şəraitdə bu çətindir.

1.3 Tələbəyə əsaslanan təlim, tədris və qiymətləndirmə

Hazırki tədris prosesi tələbəyə əsaslanandan daha çox, müəllimə əsaslanandır. Müəllimlərin yalnız kiçik qismi tədris-təlimdə innovativ, interaktiv və müasir metodlardan və texnologiyalardan istifadə edir, bununla belə, son illərdə bu sahədə vəziyyətin əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdığı bildirilir.

Tələbələrdən alınan məlumata əsasən, akademik heyət tərəfindən əksər hallarda istifadə olunan metodlar 1) mühazirələr 2) seminarlar və 3) hesabatların yazılmasıdır.

Hazırki sistem tələbələrdə tənqidi düşüncə tərzini təşviq etmir. Eləcə də görüşlərdə qeyd olundu ki, indiki tələbələr tədris prosesində, yəni, təhsilləri üzrə öhdəlik götürməyə deyil, yekun nəticədə, yəni, yaxşı qiymət almaqda maraqlıdırlar.

Tələbələr müəllimlərinin fəaliyyətindən narazı olduqda, müəssisədə aparılan anonim tələbə sorğularında müəllimlər barədə rəylərini verə, eləcə də müəssisələrdə fəaliyyət göstərən Tələbə Gənclər Təşkilatına müraciət edə bilirlər. Bununla belə, bu prosesin bütün ATM-lərdə aparılıb-aparılmamasını müəyyənləşdirmək mümkün olmadı.

Tələbənin qiymətləndirilməsinin nəticəsinə (qiymət, təlim nəticələrinin əldə edilməsi) böyük əhəmiyyət verilir. Tələbənin biliyinin qiymətləndirilməsi akkreditasiya prosedurunun bir hissəsidir.

Vaxt məhdudluğu tələbələrin yoxlanılması və imtahanları üzrə metod və meyarların, eləcə də ATM-lərin qiymətləndirmə və tələbə şikayətləri ilə bağlı rəsmi prosedurlara malik olub-olmamalarının  müəyyənləşdirilməsinə imkan vermədi.

Çeşidli tədris/təlim metodları. Əsas vurğu biliyin yoxlanılmasına yönəldildiyindən  tələbələrin qiymətləndirilməsinin çeşidliliyi və müvafiqliyi qiymətləndirilməlidir. (Məhsul 7)

·         Təlim-tədris prosesində müasir və interaktiv tədris metodlarından istifadəyə daha böyük diqqət verilməlidir.

·         Tələbələrin təhsil prosesində daha fəal rol oynaması üçün müəllim və tələbələr arasında ünsiyyət daha açıq olmalıdır, müəllimlər öyrənməyə və yenilikləri sınaqdan keçirməyə həvəsli olmalıdırlar, tələbələrə daha çox müstəqil işləməyə imkan verməlidirlər və tələbələrə tədqiqatın necə aparılmasına dair yeni bilik əldə etməyə yardım etməlidirlər.

·         Qazanılan təlim nəticələri (tələbənin qiymətləndirilməsinə) xüsusilə vurğulanır. Təlim prosesi ərzində əldə olunmuş bacarıq və kompetensiyaların qiymətləndirilməsi eyni səviyyədə önəmlidir. Müsahibələrdə tələbələrin təlim prosesində deyil, yaxşı qiymət almaqda maraqlı olmaları qeyd olundu. Bununla belə, hazırki təlim-tədris praktikası və akkreditasiya sistemi tələbələrin bu tip yanaşmasını yalnız gücləndirir.

1.4 Tələbə qəbulu, irəliləyişi, tanınma və attestasiyası

Qəbul ali təhsil müəssisələrinə daxil olmaq istəyənlərin hamısı üçün Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən mərkəzləşdirilmiş qaydada aparılır. ATM-lərin öz tələbələrini seçmək imkanı yoxdur.  Müsahibələrə əsasən, müəllimlər tələbələrin irəliləyişini başlıca olaraq əldə olunmuş kreditlərin və qiymətlərin sayına görə dəyərləndirir. Həmkar tyutorlar (sonuncu kurs tələbələri) digər tələbələr üçün istiqamətləndirmə təklif etməklə müstəsna rol oynayırlar. Attestasiya dövlət səviyyəsində tənzimlənir.

Əvvəlki təhsilin tanınması üzrə qanunvericilik və ya işlək proses barədə məlumat mövcud deyil. (Məhsul 7)

·         Tələbənin irəliləyişi üzrə sistematik olaraq məlumatın toplanılması və istifadəsi adətən ATM-lərin daxili keyfiyyət təminatı sistemlərinin zəruri hissəsi kimi tanınır. İnstitusional keyfiyyət təminatı sistemlərini yaradarkən bu məqamı diqqət mərkəzində saxlamaq tövsiyə olunur.

1.5 Müəllim heyəti

Universitet şəxsi heyətinin (müəllimlərin) işə qəbulu bütün ATM-lər üçün açıq olan müsabiqə vasitəsilə baş tutur. İşə qəbul haqqında qərar müəssisə səviyyəsində verilir.

Hər bir müəssisə akademik şəxsi heyətin inkişafına məsuliyyət daşıyır.

Qanuna əsasən, kafedra müdirləri və fakultə dekanlarının işə qəbul proseduru digər şəxsi heyətin işə qəbulundan fərqlənir: namizədlər xüsusi “axtarış komitəsinə” təqdim olunur; komitə rektora ən azı iki ad/namizəd təklif edir və rektor yekun qərarı verir.

Müsahibələr ərazində həm universitetlər, həm də TN  yüksək ixtisaslı şəxsi heyətin önəmini vurğuladılar. Təlim-tədris prosesində yaxşı nəticələrin əldə olunması yüksək ixtisaslı akademik şəxsi heyətdən çox asılı olduğu qənaəti mövcuddur.

AST-nin bu standartı Məhsul 7-də çox müsbət qiymətləndirilib və güclü cəhət kimi tanınıb.

1.6 Təlim resursları və tələbələrə dəstək

Təlim infrastrukturu akkreditasiya prosesinin bir hissəsi kimi qiymətləndirilir. Müəllim heyəti tərəfindən hazırlanmış dərsliklər və digər təlim materialları müəllimlərin iş yerində uğurunun qiymətləndirilməsində əhəmiyyətli rol oynadığı müşahidə olunur.

1.7 Məlumatın idarə olunması

Məhsul 7-ə əsasən, fəaliyyət göstəriciləri geniş istifadə edilir, lakin onların əhatə dairəsi və dəqiqliyi aydın deyil. İnstitusional səviyyədə, adətən yalnız tələbələr üçün  əks əlaqə mexanizmləri mövcuddur.

İstifadə olunmuş məlumatla bağlı ətraflı suallar məzunlar və işəgötürənlər üzrə/məzunlardan və işəgötürənlərdən alınan məlumatlarda, bəzi hallarda tələbələrin və şəxsi heyətin rəylərində mümkün boşluqların olduğunu göstərdi. (Məhsul 7)

·         Müəssisələr səviyyəsində toplanılan və istifadə edilən rəylər şəxsi heyəti, tələbələri, məzunları və işəgötürənləri əhatə etməlidir.

1.8 İctimaiyyətə açıq məlumat

Məhsul 7-də bu, Azərbaycan ATM-lərinin ən güclü cəhətlərindən biri kimi qəbul olunur. Universitetlərin fəaliyyətləri üzrə, o cümlədən proqramlar üzrə kifayət qədər məlumat var. Bununla belə, müsahibələrə əsasən onu demək olar ki, özünütəhlilin nəticələrinin dərc olunması ənənəvi hal deyil.

Məhsul 7 sorğusunda ən yüksək bal.

1.9  Proqramların daimi monitorinqi və vaxtaşırı yoxlanılması

ATM əsasən mərkəzi qanunvericilik və sənədlər vasitəsilə tənzimlənən təhsil proqramlarının tərtibi və məzmunu və tədris prosesi üzrə məhdud akademik müstəqilliyə malikdir. Belə məhdudiyyətlər müəssisələrə innovativ tərtibat və məzmunun yaradılması üçün tam öhdəlik və məsuliyyət götürmələrinə, eləcə də ehtiyaclarının əmək bazarına çatdırılmasında daha fəal rol oynamalarına mane olur, belə ki, əksər qərarlar hakimiyyətin yüksək səviyyələrində verilir. Bununla belə, hazırki akkreditasiya xarici keyfiyyət təminatı qismində vaxtaşırı yoxlama funksiyasını yerinə yetirir. 

Proqramların innovasiya baxımından müstəqillik məhdudiyyəti. Maraqlı tərəflərlə kifayət qədər ünsiyyətin olmaması.

·         ATM-lərə spesifik missiyalarına uyğun olaraq proqramlar tərtib etmək üçün zəruri müstəqillik verildiyi təqdirdə, kurikulumların müntəzəm yoxlanılmasında xarici maraqlı tərəflərin cəlb edilməsi.

1.10 Dövri xarici keyfiyyət təminatı

Təhsil Nazirliyi hüquqi və təşkilati formasından asılı olmayaraq Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bütün ATM-ləri 5 ildən bir (müəssisə xarici və/və ya vətəndaşlığı olmayan şəxslər, xarici hüquqi şəxslər tərəfindən yaradıldıqda 3 ildən bir) vaxtaşırı xarici qiymətləndirmədən (akkreditasiyadan) keçirir. Akkreditasiya prosesinə həm institusional, həm də proqram akkreditasiyası daxildir.

Universitetlər keyfiyyət təminatı/akkreditasiyanın təmin etdiyi mənzərənin müvafiqliyi və mürəkkəbliyinə tənqidi yanaşırlar.

.

·         Cari akkreditasiya sisteminin bütün institusional qiymətləndirməni, eləcə də müəssisənin bütün təhsil proqramlarının yoxlanılması əhatə etməyə çalışması olduqca iddialıdır və yenidən nəzərdən keçirilməlidir. Akkreditasiya prosesi həm müəssisə, həm də akkreditasiya komissiyası üçün ağırdır və iki fərqli qiymətləndirmə növünün nəticələri bir qiymətləndirmə komitəsi tərəfindən müəyyənləşdirilir.

AST 2-ci HİSSƏ

XARİCİ KEYFİYYƏT TƏMİNATI ÜÇÜN STANDARTLAR VƏ TƏLİMATLAR

AZƏRBAYCANDA HAZIRKİ VƏZİYYƏT

MÖVZU ÜZRƏ ÖTƏN MÜŞAHİDƏLƏR VƏ VERİLMİŞ TÖVSİYƏLƏR

QME-in TÖVSİYƏLƏRİ

2.1 Daxili keyfiyyət təminatının nəzərdən keçirilməsi

Hazırki akkreditasiya meyarları daxili keyfiyyət təminatı ilə bağlı prosesləri birbaşa əhatə etmir və onların səmərəliliyini qiymətləndirmir.

Müəssisə sistemlərinin bütün hissələri akkreditasiya prosesinə cəlb edilməyib və qiymətləndirilməyib (məsələn, strategiya, prosesin xəritələnməsi, rəy, sübut və məlumatdan istifadə, məlumatın idarə edilməsi). (Məhsul 7)

·         Dövlət səviyyəli qanunlarda ATM-lərin daxili keyfiyyət təminatı sisteminə malik olub-olmaması üzrə tələbləri dəqiqləşdirmək tövsiyə olunur.

·         Eləcə də daxili keyfiyyət təminatı sisteminə daxil olan struktur və proseslərin müəyyənləşdirilməsində ATM-lərə müəssisə səviyyəsində müəyyən çeviklik verilməsi tövsiyə olunur.

2.2 Nəzərdə tutulmuş məqsədlərə uyğun olan metodologiyanın hazırlanması

Xarici keyfiyyət təminatı mexanizmi Nazirlər Kabineti tərəfindən 28 sentyabr 2010-cu ildə təsdiqlənmiş “Təhsil müəssisələrinin akkreditasiya qaydalarında” qeyd olunmuş prinsiplərə əsasən aparılan ATM-lərin akkreditasiyasından ibarətdir. Hal-hazırda, təşkilati və hüquqi formasından asılı olmayaraq Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bütün ATM-lərin akkreditasiyasına  Təhsil Nazirliyinin nəzdindənki Akkreditasiya şöbəsi məsuliyyət daşıyır.

Xarici maraqlı tərəflərin cari akkreditasiya qaydalarının hazırlanmasında iştirakı olduqca aşağı səviyyədə olub və ya demək olar ki, olmayıb.

Təhsil qanununa əsasən, akkreditasiya təhsil müəssisəsinin fəaliyyətinin milli təhsil standartlarına uyğun aparıldığını və onun statusunu müəyyənləşdirən və təsdiq edən prosedur kimi tərif edilib.

Hazırki sistem müəssisəni tamamilə bütün kurikulumları ilə birgə qiymətləndirməyə çalışır.

Azərbaycan Respublikasında Təhsilin İnkişaf etdirilməsi üzrə Milli Strategiyanın İcrası üzrə Fəaliyyət Planında (Prezident tərəfindən 2015-ci ildə təsdiqlənib) qeyd olunur ki, müsəssisələrin və təhsil proqramlarının cari akkreditasiyası qaydalarının təshihi üzrə hazırlıqlar aparılır və onlar TN tərəfindən 2016-2017-ci ilədək beynəlxalq təcrübəyə uyğunlaşdırılacaq; onlar 2017-ci ildə Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiqlənəcək; təhsilin bütün mərhələləri və səviyyələri üzrə keyfiyyət standartları və indeksləri hazırlanır.

Akkreditasiyanın məqsədi və hədəflərində qeyri-müəyyənlik mövcuddur. KT mexanizmi çox ciddi, mürəkkəb və tələbkardır. Proqramın tərtibatından keçilməsinədək olan bütün mərhələlərdə əmək bazarı, işəgötürən və maraqlı tərəflərlə, o cümlədən tələbələrlə ünsiyyət qənaətbəxş deyil. Qiymətləndirmə və təkmilləşdirmə strategiyası və ya proseduru yoxdur. (Məhsul 7)

·         Akkreditasıyanın məqsədini aydın şəkildə təyin edin: Yalnız institusional akkreditasiyaya, yoxsa təhsil proqramlarının akkreditasiyasına da ehtiyac var? Hər ikisinə ehtiyac varsa, onlar ən səmərəli surətdə necə həyata keçirilə bilər? Müxtəlif tərəflər arasında (o cümlədən TN, ATM, işəgötürənlər və s.) daha geniş müzakirə başlanılmalıdır.

·         Fəaliyyət Planı kontekstində ATM-lərin akkreditasiya proseduruna və meyarlarına yenidən baxıldığından, əmək bazarının nümayəndələri, tələbələr, sənayenin nümayəndələri kimi xarici maraqlı tərəfləri cəlb etmək və qaydaların qəbulundan öncə onların fikirlərini nəzərə almaq tövsiyə olunur. 

2.3 Proseslərin həyata keçirilməsi

Akkreditasiya prosesləri yuxarıda qeyd olunan dövlət səviyyəli sənəddə əks olunub. Həmin sənəd TN və akkreditasiya olunacaq müəssisə tərəfindən aparılacaq hissələri əhatə edir.

Həyata keçirilmə prosesləri AST-də əks olunan mərhələləri əhatə edir.

Növbəti tədbirlər sistemi cari qaydalarda aydın surətdə təsvir edilməyib.

Nəticələrin ifadə olunması, appelyasiya, müəssisənin iştirakı və növbəti tədbir üzrə tənqidi şərhlər. (Məhsul 7) 

·         ATM-lərin nümayəndələri ilə birlikdə növbəti tədbir üzrə aydın prosesinin yaradılması və təqdim olunması tövsiyə edilir. 

2.4 Müstəqil ekspertlər

Akkreditasiya komissiyası ATM-lərdə tədris olunan sahələrin qiymətlənririlməsi üzrə zəruri təcrübəyə malik üzvlərdən ibarətdir və onlar digər ATM-lərin işçiləri, o cümlədən dekanları və ya prorektorlarıdır. Maraqların toqquşmasının qarşısının alınması akkreditasiya olunan müəssisə ilə müqavilə imzalamış şəxslərin üzv kimi qəbul olunmaması vasitəsilə təmin olunur. Akkreditasiya yalnız yerli ekspertlərlə azərbaycan dilində aparılıb. Akkreditasiya komissiyaları işəgötürənləri bu prosesə nadir hallarda cəlb edib; komissiyalarda tələbə üzvlər olmayıb. Komissiya üzvlərinin sayı müəssisədə tədris olunan sahələr/təhsil proqramlarının sayından asılıdır.

Xarici ekspertlər səriştəlidirlər və düzgün seçilirlər; onların təlimlənməsi və təlimatlanması barədə məlumat yoxdur; işəgötürənlər, maraqlı tərəflər və tələbələr cəlb olunmur. (Məhsul 7)

·         İşəgötürən/peşəkar işçilərin və tələbələrin akkreditasiya komissiyalarının işinə sistematik olaraq cəlb olunması tövsiyə olunur.

·         Komissiya üzvlərinin beynəlxalq təcrübəsini artırmaq məqsədi ilə xarici ekspertlərin komissiyaya cəlb olunması imkanlarını nəzərdən keçirin və beləliklə,   Azərbaycanın ATM-lərini belə təcrübə ilə tanış edin – səfər olunan müəssisələrin ifadə etdiyi arzulardan biri də beynəlxalq təcrübə ilə tanış olmaq idi.

2.5 Nəticələr üzrə meyarlar

Akkreditasiya üçün təyin olunmuş sahə göstəriciləri və meyarlar “Təhsil müəssisəsinin fəaliyyətinin dövlət təhsil standartlarının tələblərinə uyğunluğunu müəyyənləşdirən meyarlar” sənədində əks olunub.

Meyarlar təyin olunub və dərc edilib. (Məhsul 7)  

·         Akkreditasiya üzrə meyar və göstəriciləri əks etdirən sənəddə də müəyyən düzəlişlər edilə bilər. Bəzi sahə göstəriciləri müəyyən dərəcədə üst-üstə düşür, məs., “müəllimlər üçün ixtisasartırma kurslarının təşkili” (“Müəssisənin şəxsi heyəti” bölməsinin bir hissəsi) ilə “elmi-pedaqoji şəxsi heyətin xarici ölkələrdə ixtisasartırma kurslarına cəlb olunması”nın (“Beynəlxalq əməkdaşlıq” bölməsi altında) birləşdirilməsini nəzərdən keçirmək olar. Təhsil materiallarının inkişaf etdirilməsinə sənəddə üç müxtəlif yerdə toxunulub.

·         Eləcə də qeyd oluna bilər ki, hazırki meyarlar keyfiyyətyönümlülükdən daha çox kəmiyyətyönümlüdür, keyfiyyət və məzmunu nəzərə almır. Məsələn, hazırki göstəricilərə əsasən, müəssisədən il ərzində hər 100 nəfər şəxsi heyət üzrə müəyyən sayda monoqrafiyanın nəşr edilməsi (o cümlədən incəsənət və ya idman sahəsində ixtisaslaşmış müəssisələrdən yaradıcı işlər) tələb olunur; lakin onların məzmununun müvafiqliyi və keyfiyyəti nəzərə alınmır.

2.6 Hesabat

Akkreditasiya Şurasının akkreditasiya üzrə qərarından sonra akkreditasiyanın nəticələri (ekspert komissiyasının hesabatı və akkreditasiya qərarı) TN-nin veb səhifəsində yerləşdirilir. Akkreditasiya qərarı eləcə də mətbuatda elan edilir.

QME-lərin görüşdüyü işçilər  akkreditasiya sistemi və ya ATM-lərin akkreditasiya nəticələri ilə tanış deyildilər.

ATM-lərə ekspertlərin hesabatında yanlışlıqların olub-olmamasını nəzərdən keçirmək və bir həftə ərzində şərhlərini təqdim etmək imkanı verilir.

Hesabata şərhlərin verilməsində müəssisənin iştirakı aydın deyil. (Məhsul 7)

·         Şərhvermənin məqsədinin tam yerinə yetirilməsi üçün ATM-lərə ilkin ekspert hesabatı ilə tanış olmağa və hesabat üzrə şərh verməyə daha çox vaxt verilməlidir: bu formal prosedur deyil, keyfiyyətli hesabatın hazırlanmasına fayda verən proses olmalıdır.

·         Azərbaycanda akkreditasiya sistemi, onun məqsədi və nəticələri barədə xarici maraqlı tərəf qruplarının (işəgötürənlərin) məlumatlılığını artırın. Buna nail olmağın bir üsulu işəgötürənlərin akkreditasiya komissiyalarına cəlb olunmasıdır. İşəgötürənlərin kurikulumların məzmun və keyfiyyətinə göstərə biləcəyi təsir barədə anlayış formalaşdıqca, akkreditasiya prosesində iştiraka maraq da tədricən artacaq. Bu, öz növbəsində, müəssisələr və sənaye arasında əməkdaşlığı artıracaq.

2.7 Şikayətlər və appelyasiya

Akkreditasiya qaydaları appelyasiya üçün prosedur nəzərdə tutur. Qeyd olunub ki, təhsil müəssisəsi mənfi akkreditasiya qərarına qarşı appelyasiya verə bilər. Appelyasiya Akkreditasiya Komissiyasına qarşı verilir.

Qayda və qanunlarda sübut yoxdur. (Məhsul 7)

·         Qeyd olunmalıdır ki, ekspertlərin hüquq məhkəməsinə verilməsi qeyri-adi/qeyri-ənənəvi praktikadır və bu prosedurun təshih edilməsi tövsiyə olunur. Bunun əvəzində, yekun akkreditasiya qərarını verən agentlik və ya quruma (bu halda, Akkreditasiya Şurası) qarşı appelyasiya verilməlidir. Ekspertlər Təhsil Nazirliyinin müraciəti əsasında yalnız müstəqil ekspert xidməti təmin edirlər və akkreditasiya qərarları üçün verdikləri mənfi təkliflərə görə məsuliyyətə cəlb olunmamalıdırlar.

1-ci komponent: Ali təhsilin hüquqi və normativ çərçivəsi

Fəaliyyət 1.1: Qanunvericiliyin (qanun, normativ aktlar, qaydalar, fərmanlar və s.) və ali təhsilin Milli Kvalifikasiyalar Çərvivəsinin müəyyənləşdirilməsi, tərcüməsi və Boloniya təhsil sistemi/Avropa Ali Təhsil Məkanına uyğunlaşdırılmasına dəstək, layihənin 2-4-ci ayları

Məqsədlər

ARTMKÇ-nin KT və ali təhsil bölmələrinə dair qanunvericilikdə boşluqların müəyyən edilməsi və təkmilləşdirilməsi mümkün hesab edilən sahələrə diqqətin yönəldilməsi. Cədvəl məntiqi struktur üzərində qurulub və ali təhsilə dair perspektiv qanun layihəsinin müvafiq elementlərini əks etdirir.

Mövzu

Alt mövzu

Təhsil haqqında qanun

Normativ hüquqi aktlar

Şərhlər

1. Vəzifə bölgüsü

1.1.  Prezident, Milli Məclis, Hökumət, Nazirliklər, Təhsil Nazirliyi

5.4. Dövlət оrta iхtisas təhsilində və ali təhsilin hər bir səviyyəsində qanunvericiliyə uyğun оlaraq təhsilalanların yalnız bir dəfə pulsuz təhsil almaq hüququnu təmin edir.

29.0. Təhsil sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır:

/…/

 29.2.32. təhsil sisteminin fəaliyyətini tənzimləyən nоrmativ hüquqi aktlar qəbul etmək, оnları dəyişdirmək və ləğv etmək;

Azərbaycan Respublikası ali təhsili aşağıdakı hüquqi sənədlərlə tənzimlənir:

·         Azərbaycan Respublikasının 1995-ci ildə qəbul olunmuş Konstitusiyasının 42 saylı maddəsi

·         „Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının 2009-cu il tarixli Qanunu

·         Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərman və sərəncamları,

·         Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamları

·         Təhsil nazirliyi və digər nazirliklərin əmr və qərarları.

Qeyd:  Hazırda ali təhsil sistemini tənzimləyən və təsir göstərən müxtəlif qurumlar fəaliyyət göstərir və bu prosesin nəticəsi olaraq normativ hüquqi aktlar toplusu formalaşmışdır. Səlahiyyətlərin ümumiliyinə və diqqətin yayınmasına yol verməmək üçün təhsil siyasətinin hazırlanması və icrasına məsul əsas orqanın müəyyən edilməsi qəti surətdə tövsiyə olunur. Sözügedən orqan nəzərdə tutulmuş yekun nəticələri diqqətdə saxlayaraq məzmun və məqsədlər barədə tam məlumatlı olmalıdır.

1.2.  Qanunvericilik sistemində iyerarxiya

Təhsil haqqında Qanunda qurumlar arası vəzifə bölgüsü təsbit edilib, icraçı orqan funksiyası Nazirlər Kabinetinə həvalə olunubdur. Nazirlər Kabineti  qanunvericiliyin müəyyən sahələrinin icrasını Təhsil Nazirliyi və digər nazirliklərə tapşırmaq hüququna malikdir.   

Prezidentin  fərmanları qanunvericilik iyerarxiyasında ən yüksək hüquqi qüvvəyə malikdir.

Mövzu

Alt mövzu

Təhsil haqqında qanun

Normativ hüquqi aktlar

Şərhlər

2. Ali təhsilin strukturu, dərəcə və diplomlar

2.1    Təhsil səviyyələri

17.1. Azərbaycan Respublikasında aşağıdakı təhsil pillələri və səviyyələri müəyyən оlunur:

…

17.1.5. Ali təhsil:

17.1.5.1. bakalavriat;

17.1.5.2. magistratura;

17.1.5.3. dоktоrantura.

22.2. Azərbaycan Respublikasının ali təhsil müəssisələrində mütəxəssislər və elmi-pedaqоji kadrlar hazırlığı üç səviyyəlidir:

22.2.1. bakalavriat (tibb təhsili istisna оlmaqla);

22.2.2. magistratura (tibb təhsili istisna оlmaqla);

22.2.3. doktorantura.

Ali təhsilin üç səviyyəli strukturu, hər bir təhsil pilləsinin tərifi və qəbul qaydaları Təhsil haqqında Qanunla təsdiqlənib.

AR Prezidentinin 2015-ci il tarixli sərəncamı ilə təsdiqlənmiş  “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nın həyata keçirilməsi ilə bağlı Fəaliyyət Planı (bundan sonra “Fəaliyyət Planı” kimi istinad olunacaq) aşağıdakı tədbirləri nəzərdə tutur:

1.6.5. Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2016 – 2017-ci illərdə ali təhsilin səviyyələri arasında əlaqələrin və varisliyin gücləndirilməsi, doktorantura səviyyəsi üçün elmi tədqiqatlar sahəsində yüksək hazırlığı və elmi-pedaqoji fəaliyyət üzrə mükəmməl səriştəyə yiyələnməni təmin edən müasir standartların hazırlanması və ekspertizası

 3.1.2. Təhsil Nazirliyi tərəfindən  2016-cı ildə təhsil pillələri və səviyyələrinin beynəlxalq təcrübəyə uyğunlaşdırılması istiqamətində təkliflərin hazırlanması

2.2    Ali təhsil standartları

6.1. Təhsil sahəsində dövlət standartları fərdin, cəmiyyətin, dövlətin tələbatına uyğun оlaraq, elmi-pedaqоji prinsiplər əsasında hazırlanan və müəyyən dövr (5 ildən az оlmayaraq) üçün vahid dövlət tələblərini əks etdirən ümumi nоrmalar məcmusudur.

 6.2. Dövlət təhsil standartları təhsil sahəsində sınanmış mütərəqqi beynəlхalq meyarlar, milli və ümumbəşəri dəyərlər nəzərə alınmaqla müəyyən edilir.

6.3. Dövlət təhsil standartları və onların qüvvədə оlma müddəti müvafiq icra hakimiyyəti оrqanı tərəfindən müəyyən edilir.

6.4. Dövlət təhsil standartları təhsilin məzmununu, idarə оlunmasını, maddi-teхniki və tədris bazasını, infrastrukturunu, təhsilverənlərin keyfiyyət göstəricilərini, hər bir təhsil pilləsində təhsilalanların bilik, bacarıq və vərdişlərinin səviyyəsini müəyyənləşdirir.

6.6. Təhsil müəssisəsinin fəaliyyətinin, təhsilin səviyyəsinin və təhsilalanların nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsində, akkreditasiyada və attestasiyada müvafiq dövlət təhsil standartları əsas götürülür

6.7. Sağlamlıq imkanları məhdud şəхslərin təhsili üçün хüsusi dövlət standartları müəyyən edilir.

“Ali təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramı“, Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

"Bakalavriat təhsilinin məzmunu və təşkili Qaydaları" Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

Magistratura təhsilinin məzmunu, təşkili və "magistr" dərəcələrinin verilməsi qaydaları, Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

“Doktoranturaların yaradılması və doktoranturaya qəbul Qaydaları”nın təsdiq edilməsi haqqında Nazirlər Kabinetinin qərarı

Təhsil haqqında Qanuna əsasən təhsilin məzmunu, idarə оlunması, maddi-teхniki və tədris bazası, infrastrukturu, təhsilverənlərin keyfiyyət göstəriciləri, ali təhsil müəssisələrində təhsilin keyfiyyətinə təminat, təhsilalanların bilik, bacarıq və vərdişlərinin səviyyəsi Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə təsdiq olunmuş “Ali təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramı“nda müəyyənləşdirilib.

Hər bir təhsil pilləsi üzrə təhsilin məzmunu və təşkili qaydalarına dair ayrıca standartlar da mövcuddur (bakalavriat, magistratura və doktorantura).

„Fəaliyyət Planı” aşağıdakı tədbirləri nəzərdə tutur:

1.6.1., 1.6.2 Təhsil Nazirliyi, Nazirlər Kabineti tərəfindən  2015 – 2017-ci illərdə ali təhsil pilləsinin hər bir səviyyəsi üçün ixtisaslar üzrə standartların hazırlanması və

ekspertizası və təsdiqi

3.1.7., 3.1.8 Təhsil Nazirliyi və Nazirlər Kabineti tərəfindən 2017 – 2019-cu illərdə təhsil müəssisələrinin

infrastrukturuna dair yeni norma,

standart və qaydaların hazırlanması və təsdiqi

3.3.1. Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2015 – 2017-ci illərdə təhsilin pillələri və səviyyələri üzrə keyfiyyət standartlarının və göstəricilərinin hazırlanması

3.4.1. Təhsil Nazirliyi, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət

Komissiyası tərəfindən 2016-cı ildən başlayaraq, mütəmadi qaydada.bütün təhsil pillələri üzrə Təhsilin İdarə olunmasının Məlumat Sistemləri və “Tələbə–məzun” sistemi əsasında hesabatvermə, təhlil və proqnozlaşdırma sisteminin yaradılması və mütəmadi

yenilənməsinin təmin edilməsi

3.4.2. Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2016-cı ildən başlayaraq, mütəmadi  qaydada təhsil müəssisələrində məlumat bazalarının, məzun- koordinasiya-informasiya sistemlərinin yaradılması, yenilənməsi və idarəetmə prosesində istifadəsinin təmin edilməsi.

Qeyd: Ümumiyyətlə ali təhsil müəssisələri əsasnamələrində göstərilən  tədris proqramlarının məzmunu və tədris prosesinin təşkili baxımından məhdud təhsil azadlıqlarına malikdirlər.

Ali təhsil pilləsi, eləcə də Bakalavriat və Magistratura təhsilinə dair dövlət standartları ətraflı verilib və müxtəlif fənlərə ayrılan ümumi auditoriya saatlarının faizini (ümumi standartlar, maddə 8.4) və  təhsil müddətində nəzəri tədrisə ayrılan vaxtı (magistratura təhsiliə dair standartlar, maddə 2.9) qeyd edir. Gələcəkdə tədris proqramlarının hazırlanması və fənlərin təşkilinə dair bəzi məsələlərin ali təhsil müəssisələrinin səlahiyyətinə verilməsi tövsiyə olunur.

 Bakalavriat və magistratura təhsilinin məzmunu və təşkilinin standartları ali təhsil pilləsinin dövlət standartlarına tam uyğunlaşdırılmadığından qanun aktlarının bəzi maddələri üst-üstə düşür (məsələn, təhsil proqramlarının strukturan dair ümumi standartların 8.4-cü maddəsi və bakalavriat təhsilinin məzmunu və təşkili qaydalarının 2.23-cü maddəsi).

Fəaliyyət planında da nəzərdə tutulduğu kimi ali təhsilin səviyyələri arasında əlaqələrin və varisliyin gucləndirilməsi məqsədilə üç təhsil pilləsi üzrə standartların və qəbul şərtlərinin bir sənəddə birləşdirilməsi məqsədəuyğundur.  “Ali təhsil pilləsinin dövlət standartı həm də təhsilin məzmununu tənzimlədiyindən, bakalavriat, magistratura və doktorantura təhsilinə dair standartlarlar  vahid qaydada bu sənəddə cəmləşdirilə bilər.

2.3.  Bakalavriat

1.0.7. Bakalavr – bakalavriatı bitirmiş şəхslərə verilən ali peşə-iхtisas dərəcəsi;

22.3. Bakalavriat təhsil səviyyəsində tam orta təhsil və orta iхtisas təhsili bazasında ayrı-ayrı ixtisasların təhsil prоqramları üzrə geniş prоfilli ali təhsilli mütəхəssislər hazırlanır…

"Bakalavriat təhsilinin məzmunu və təşkili Qaydaları" Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

"Ali təhsilin bakalavr pilləsi ixtisaslarının (proqramlarının) siyahısı"nın təsdiq edilməsi haqqında Nazirlər Kabinetinin 2009-cu il tarixli qərarı

Bakalavriat təhsili „Bakalavriat təhsilinin məzmunu və təşkili qaydaları“ və 8 ixtisas qrupunu təsnifatlaşdıran "Ali təhsilin bakalavr pilləsi ixtisaslarının (proqramlarının) siyahısı" ilə tənzimlənir.

2.4.  Magistratura

1.0.34. Magistratura – ali təhsilin ikinci səviyyəsi;

22.4. Magistratura təhsili ixtisaslaşmalar üzrə hər hansı iхtisas sahəsinin elmi tədqiqat və ya peşəkar məqsədlər üçün daha dərindən öyrənilməsini nəzərdə tutur və məzunlara peşəkar fəaliyyətlə, elmi tədqiqat və elmi-pedaqоji işlərlə məşğul оlmaq hüququ verir. Magistratura təhsilinin məzmunu, təşkili və «magistr» dərəcələrinin verilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

22.7. Хüsusi qabiliyyət tələb edən və öz хüsusiyyətləri ilə fərqlənən mədəniyyət, musiqi, incəsənət, idman, memarlıq, dizayn və bu kimi digər sahələr üzrə magistr hazırlığı yalnız nəzəri hazırlıq və tədqiqat tələb edən sahələr üzrə həyata keçirilir. Bu iхtisasların siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

Magistratura təhsilinin məzmunu, təşkili və "magistr" dərəcələrinin verilməsi qaydaları, Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

 "Ali təhsilin magistratura səviyyəsi üzrə ixtisasların (ixtisaslaşmaların) Təsnifatı“, Nazirlər Kabineti, 2011—cu il

Magistratura təhsili tədris müddətini, magistratura səviyyəsində təhsilin məzmununa və tədris prosesinin təşkilinə qoyulan tələbləri əhatə edən „Magistratura təhsilinin məzmunu, təşkili və "magistr" dərəcələrinin verilməsi qaydaları“ və "Ali təhsilin magistratura səviyyəsi üzrə ixtisasların (ixtisaslaşmaların) Təsnifatı“ ilə tənzimlənir.

2.5.  Doktorantura

1.0.12. Dоktоrant – dоktоranturada təhsil alan şəхs;

23.1. Doktorantura ali təhsilin ən yüksək səviyyəsi оlmaqla elmi və elmi-pedaqоji kadrların hazırlanmasını, iхtisas və elmi dərəcələrin yüksəldilməsini təmin edir.

23.2. Doktorantura təhsili ali təhsil müəssisələrində və elmi təşkilatlarda yaradılan doktoranturalarda (hərbi təhsil müəssisələrində adyunkturalarda) həyata keçirilir və müvafiq elmi dərəcənin verilməsi ilə başa çatır. Elmi dərəcələr ali təhsil müəssisələrində və elmi təşkilatlarda fəaliyyət göstərən dissertasiya şuralarının vəsatəti əsasında qanunvericiliyə uyğun olaraq verilir.

23.3. Azərbaycan Respublikasında aşağıdakı elmi dərəcələr müəyyən edilir:

23.3.1. Fəlsəfə doktoru – elm sahələri göstərilməklə;

23.3.2. Elmlər doktoru – elm sahələri göstərilməklə.

23.4. Doktoranturaların yaradılması, doktoranturaya qəbul və elmi dərəcələrin verilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti оrqanı tərəfindən müəyyən edilir.

“Doktoranturaların yaradılması və doktoranturaya qəbul Qaydaları”nın təsdiq edilməsi haqqında Nazirlər Kabinetinin qərarı

"Ali təhsilin doktorantura səviyyəsi üzrə ixtisasların Təsnifatı", Nazirlər Kabineti, 2012-ci il

Doktoranturaların yaradılması və doktoranturaya qəbul qaydaları mövcuddur və qanun sənədinə hazırda Təhsil Nazirliyi tərəfindən yenidən baxılır. Həmçinin doktorantura səviyyəsi üçün standartların  Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiqi Fəaliyyət Planında (1.6.6) əks olunub. 

İxtisaslar 2012-ci il tarixli "Ali təhsilin doktorantura səviyyəsi üzrə ixtisasların Təsnifatı" ilə təsbit olunub.

2.6.  Dərəcələr

29.0. Təhsil sahəsində dövlətin vəzifələri:

…

29.2.34. elmi dərəcələrin və elmi adların verilməsi qaydalarını və şərtlərini müəyyən etmək;

1.0.8. Bakalavriat – müvafiq ixtisaslar üzrə geniş prоfilli mütəхəssis hazırlığını həyata keçirən ali peşə-iхtisas təhsilin birinci səviyyəsi;

22.3. …Bakalavriat təhsili başa çatmış ali təhsildir. Bakalavriatı bitirən məzunlara «bakalavr» ali peşə-ixtisas dərəcəsi verilir. Bakalavriat təhsili almış məzunların əmək fəaliyyəti sahəsi elmi tədqiqat və ali təhsil müəssisələrində elmi-pedaqоji fəaliyyət istisna оlmaqla, bütün digər sahələri əhatə edir. Bakalavriat təhsilinin məzmunu və təşkili qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

1.0.35. Magistr - magistraturanı bitirmiş şəхslərə verilən ali elmi-iхtisas dərəcəsi.

1.0.13. Dоktоrantura – ali təhsilin ən yüksək səviyyəsi, dоktоrluq elmi dərəcəsinin alınmasını həyata keçirən yüksək səviyyəli elmi-pedaqоji kadr hazırlığı fоrması;

1.0.15. Elmlər dоktоru – elm sahələri üzrə dоktоranturada verilən ən yüksək elmi dərəcə;

1.0.18. Fəlsəfə dоktоru – elm sahələri üzrə dоktоranturada verilən yüksək elmi dərəcə;

Qeyd: Təhsil haqqında Qanunda doktoranturanın iki dərəcəsi – Elmlər doktoru və Fəlsəfə doktoru nəzərdə tutulub. İki dərəcə arasında fərq tarixi əsaslara söykənir və qanuna əsaslanır. Təhsil Nazirliyinin nümayəndələri ilə aparılan müzakirələrdən belə aydın oldu ki, elmi adların alınması və ya akademik vəzifəyə təyin olunmanın (dosent, professor)  ilkin şərtlərindən biri Elmlər doktoru dərəcəsi almaqdır. Avropa Kvalifikasiyalar Şəbəkəsinə nəzərən belə fərqləndirmənin zəruriliyini bir daha düşünmək məqsədəuyğundur.

2.7.  AKTS

1.0.41. Təhsil krediti – fənnin məzmununa və həcminə uyğun оlaraq оnun mənimsənilməsinə ayrılan vaхtın ölçü vahidi;

“Ali təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramı“, Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

"Bakalavriat təhsilinin məzmunu və təşkili Qaydaları" Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

“Magistratura təhsilinin məzmunu, təşkili və "magistr" dərəcələrinin verilməsi qaydaları, Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

“Doktoranturaların yaradılması və doktoranturaya qəbul Qaydaları”nın təsdiq edilməsi haqqında Nazirlər Kabinetinin qərarı

“Ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələrində kredit sistemi ilə tədrisin təşkili”, Nazirlər Kabineti, 2013 (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

Avropa Kredit Transfer Sisteminə „Ali təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramı“nda, eləcə də Bakalavriat və Magistratura təhsilinin məzmunu və təşkili Qaydalarında istinad olunub. Kredit sisteminin təşkilinə dair qaydalar 2013-cü ildə qəbul olunubdur.

Qeyd: Təhsilalanların akademik nəticələri təhsil səviyyəsinə müvafiq olaraq Bakalavr və Magistratura təhsilinin məzmunu və təşkili qaydalarında  (Bakalavriat təhsilinin məzmunu və təşkili Qaydaları, Maddə 4, Bakalavr dərəcəsi almış məzunun hazırlıq səviyyəsinə qoyulan tələblər) qısa və ümumi şəkildə göstərilib. Təhsilin bütün səviyyələri üzrə təhsilalanların akademik nəticələrinin daha müfəssəl və konkret ifadə edilməsi məqsədəuyğundur.

Kredit sisteminin təşkilinə dair qaydalar ali təhsil pilləsinin dövlət standartı, həmçinin Bakalavriat və Magistratura təhsili standartları ilə qismən üst-üstə düşür. Adı çəkilən əsasnamədə təhsilin təşkili ətraflı göstərilib (tələbənin fərdi tədris proqramının konkret tarixlərdə tərtib olunması, Maddə 3.3.1-ə baxın). Qaydalarda əsas anlayışların izahı verilsə də, bəzi anlayışlara sənəddə ikinci dəfə rast gəlinmir (məsələn, Ümumi Orta Müvəffəqiyyət Göstəricisi (ÜOMG), Maddə 2.1.14)

Ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələrində kredit sistemi ilə tədrisin təşkili qaydalarının  təhsilin təşkilinə dair digər müvafiq standartlarla uzlaşdırılması tövsiyə olunur.  Eləcə də, təhsilin təşkilinə dair qaydaların müəyyən qisminin ali təhsil müəssisələrinin səlahiyyətinə aid edilməsi və sənəddən artıq anlayışların çıxarılması arzuolunandır.

2.8.  Qəbul, buraxılış

26.1. Ali və оrta iхtisas təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu vətəndaşların təhsil hüququnu tam təmin etməklə, müvafiq təhsil səviyyəsinə uyğun оlan təhsil prоqramlarını daha yaхşı mənimsəmiş qabiliyyətli və hazırlıqlı abituriyentlərin ixtisası və təhsil müəssisəsini sərbəst seçimi əsasında, bu Qanunun 26.5-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla, müsabiqə yolu ilə həyata keçirilir.

26.2. Ali və оrta iхtisas təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu biliyin qiymətləndirilməsi üzrə keçirilən imtahanlarda abituriyentlərin əldə etdikləri nəticələrə əsasən müvafiq icra hakimiyyəti оrqanının müəyyən etdiyi qaydada həyata keçirilir.

26.4. Ali və оrta iхtisas təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu zamanı abituriyentlərin əvvəlki təhsil pilləsində əldə etdikləri nailiyyətlər müvafiq icra hakimiyyəti оrqanının müəyyən etdiyi qaydada nəzərə alınır.

26.5. Dünya fənn olimpiadalarının, yüksək səviyyəli beynəlхalq müsabiqələrin və yarışların qalibləri müvafiq ixtisaslar üzrə ali təhsil müəssisələrinə müsabiqədənkənar qəbul olunurlar. Bu olimpiadaların, beynəlxalq müsabiqələrin və yarışların siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

26.6. Ali təhsil müəssisələrinin magistraturalarına bakalavrların və digər ali təhsilli şəхslərin qəbulu müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir.

29.0. Təhsil sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır:

…

29.0.9. ilk peşə-iхtisas, ali və оrta iхtisas təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu planını müəyyənləşdirmək;

"Bakalavriat təhsilinin məzmunu və təşkili Qaydaları" Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

 “Magistratura təhsilinin məzmunu, təşkili və "magistr" dərəcələrinin verilməsi qaydaları“, Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

Təhsil planı ali təhsil müəssisəsinin idarəetmə şurası və Təhsil Naziri tərəfindən təsdiqlənməlidir.

Tələbə qəbulu qaydaları və qəbul imtahanı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti nəzdində fəaliyyət göstərən Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən hazırlanır və təşkil olunur. Qəbul imtahanından uğurla keçən tələbələr istədikləri universitetə daxil ola bilərlər.

Təhsilalanların yekun attestasiyası birbaşa Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin tabeçiliyində olan Ali Attestasiya Komitəsi tərəfindən aparılır.

Tələbə qəbulu və attestasiyasına „Bakalavriat və Magistratura təhsilinin məzmunu və təşkili Qaydaları“nda qısa gözdən keçirilir (Magistratura təhsilinin məzmunu, təşkili və "magistr" dərəcələrinin verilməsi qaydalarında, Magistraturada yekun attestasiya, 4-cü maddəyə baxın).

Fəaliyyət planı aşağıdakı tədbirlərin icrasını nəzərdə tutur:

3.1.15. Nazirlər Kabineti tərəfindən 2015–2016-cı illərdə

mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə ödənişli təhsil üzrə qəbul planının ləğv edilməsini və dövlət sifarişinin yalnız ixtisaslar üzrə müəyyənləşdirilməsini nəzərdə tutan yeni qəbul və yerləşdirmə mexanizminin hazırlanması və təsdiq üçün təqdim olunması

3.1.16. Təhsil Nazirliyi,Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən 2016-cı ildən başlayaraq, mütəmadi qaydada ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinə yeni qəbul və yerləşdirmə mexanizminin tətbiqi

Qeyd: Təhsilalanların akademik nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi, eləcə də təhsilalanlara qiymətləndirmənin nəticələri ilə bağlı rəy verilməsi hüququ ali təhsil müəssisələrinin muxtariyyətinin əsasını təşkil etdiyindən, tələbə qəbulu və imtahanlarının təşkili və qaydalarının desentralizasiyası tövsiyə olunur.

2.9.  Təhsil haqqında sənədlərin dövlət tərəfindən tanınması

Maddə 27. Təhsil haqqında dövlət sənədi

27.1. Azərbaycan Respublikasında təhsil fəaliyyəti üçün хüsusi razılığı (lisenziyası) olan və dövlət akkreditasiyasından keçmiş təhsil müəssisəsində təhsilin hər hansı pilləsini və səviyyəsini bitirən şəхslərə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq təhsil haqqında dövlət sənədi verilir

27.2. Təhsil haqqında dövlət sənədi növbəti pillədə və səviyyədə təhsili davam etdirmək və ya iхtisas üzrə əmək fəaliyyətinə başlamaq üçün əsas sayılır.

27.3. Müxtəlif səbəblərdən təhsilin hər hansı pilləsini və səviyyəsini başa vurmayan şəxslərə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydada arayış verilir.

27.4. Xarici ölkələrdə verilən təhsil haqqında sənədlərin tanınması müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada həyata keçirilir.

2.10.          Diploma əlavə

Qeyd: Diploma əlavə haqqında hüquqi normativ mövcud deyil. Diploma əlavə beynəlxalq arenada şəffaflığın gücləndirilməsi və kvalifikasiyaların elmi və peşəkar səviyyədə tanınması baxımından Boloniya çərçivəsinin mühüm elementi olduğundan Diploma əlavəyə dair tələblər və prosedurlara qanunvericilikdə yer ayrılması tövsiyə olunur.

Mövzu

Alt mövzu

Təhsil haqqında qanun

Normativ hüquqi aktlar

Şərhlər

3. Ali təhsil müəssisələri, muxtariyyət

3.1. Növləri, anlayışlar

1.0.4. Akademiya – müəyyən sahə üzrə ali və əlavə təhsil prоqramlarını həyata keçirən, fundamental və tətbiqi elmi tədqiqatlar aparan ali təhsil müəssisəsi;

…

1.0.25. İnstitut (ali məktəb) – müstəqil və ya universitetlərin struktur bölməsi оlaraq, kоnkret iхtisaslar üzrə ali təhsilli mütəхəssis hazırlığını və əlavə təhsil prоqramlarını həyata keçirən, tətbiqi tədqiqatlar aparan ali təhsil müəssisəsi;

…

1.0.30. Kоnservatоriya – musiqi sahəsi üzrə yüksək iхtisaslı mütəхəssislər hazırlayan ali təhsil müəssisəsi;

…

1.0.53. Universitet – ali təhsilin bütün səviyyələri üzrə geniş spektrli mütəхəssislər hazırlığını, əlavə təhsil prоqramlarını həyata keçirən, fundamental və tətbiqi elmi tədqiqatlar aparan çохprоfilli aparıcı ali təhsil müəssisəsi.

14.5. Təhsil müəssisəsinin aşağıdakı tipləri və növləri müəyyən edilir:

…

14.5.6. ali təhsil müəssisələri (universitetlər, akademiyalar, institutlar və s.)

1.0.48. Təhsil müəssisəsinin muхtariyyəti – müvafiq icra hakimiyyəti оrqanı tərəfindən dövlət təhsil müəssisəsinə verilən müstəqillik;

14.11. Dövlət ali təhsil müəssisəsinə müvafiq icra hakimiyyəti оrqanının müəyyən etdiyi səlahiyyətlər çərçivəsində muхtariyyət hüququ (statusu) verilə bilər. Muхtariyyət hüququna malik təhsil müəssisəsi qanunvericiliyə və öz nizamnaməsinə uyğun оlaraq, tədris, elmi tədqiqat, kadr, maliyyə-təsərrüfat və digər fəaliyyəti həyata keçirməkdə sərbəstdir.

Təhsil haqqında Qanuna əsasən ali təhsil müəssisələrinin 4 növü var:

-          Universitet ali təhsilin bütün səviyyələri üzrə təhsil proqramlarını həyata keçirən çoxprofilli ali təhsil məüssisəsidir.

-          Akademiya ali təhsilin bütün səviyyələri üzrə təhsil proqramlarını həyata keçirən, müəyyən sahə üzrə ixtisaslaşan təhsil müəssisəsidir.

-          İnsitut müstəqil və ya universitetlərin struktur bölməsi оlaraq peşəkar ali təhsil  proqramlarını həyata keçirən ali təhsil müəssisəsidir.

-          Kоnservatоriya – musiqi təhsili üzrə ixtisaslaşan ali təhsil müəssisəsidir.

Təhsil haqqında Qanununda ali təhsil müəssisələrinin növləri (məsələn, akademiya və insitut).arasında aydın fərq gözə çarpmır.

Qeyd: Hazırda idarəetmə qurumlarının əsasnamələri, rektorun vəzifəyə təyinatı mərkəzləmiş qaydada həyata keçirildiyindən, təhsilalanların ali təhsil müəssisəsinin idarəçiliyində iştirakı qənaətbəxş olmadığından ali təhsil müəssislərinin təşkilati, akademik və kadr müstəqilliyinin məhdud çərçivədə olması qənaətinə gəlmək olar. 

Buna baxmayaraq, Fəaliyyət Planında təhsil müəssisələrinin gələcəkdə idarəetmə və inzibati müxtariyyət çərçivəsinin genişləndirilməsinin nəzərdə tutulması müsbət irəliləyişdir:

1.6.4. Ali təhsil muəssisələrinə təhsilin məzmununun tətbiqi prosesində müstəqilliyin verilməsi məqsədi ilə Nazirlər Kabineti, Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2018 – 2019-ci illərdə normativ hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi.

3.2. Təhsil müəssisələrində nəticəyönlü və şəffaf

idarəetmə modelinin yaradılması, eləcə də təhsil müəssisələrinə idarəetmə, akademik, maliyyə və

təşkilati muxtariyyətin verilməsinin normativ huquqi bazasının yaradılması (3.2.1.), təhsil müəssisələrində strateji idarəetmənin tətbiqi mexanizmlərinin

yaradılması (3.2.2.)

3.2.  Hüquqi status

14.1. Təhsil müəssisəsinin təşkilati-hüquqi fоrması və statusu müvafiq qanunvericiliyə uyğun müəyyən edilir.

14.2. Аzərbaycan Respublikasında mülkiyyət növünə görə aşağıdakı təhsil müəssisələri fəaliyyət göstərir:

14.2.1. dövlət;

14.2.2. bələdiyyə;

14.2.3. özəl.

14.3. Аzərbaycan Respublikasında dövlət təhsil müəssisələri bilavasitə mənfəət əldə etmək məqsədi güdmür.

14.15. Təhsil müəssisəsi hüquqi şəхsdir və müstəqil balansa malikdir. Təhsil müəssisəsinin müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq banklarda hesablaşma hesabı və digər hesabları ola bilər. Təhsil müəssisəsi mövcud qanunvericilik çərçivəsində inzibati və maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətini həyata keçirməkdə sərbəstdir

14.16. Təhsil müəssisəsi qanunvericiliyə və öz nizamnaməsinə uyğun оlaraq ölkənin və хarici dövlətlərin ərazisində filiallar açmaq (dövlət təhsil müəssisəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırmaq şərti ilə), habelə təhsilin inkişafı və təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə ictimai təşkilatlarla təhsil birlikləri, assоsiasiyaları və ittifaqları yaratmaq, eləcə də bu kimi təşkilatlara üzv оlmaq hüququna malikdir.

Mülkiyyət növünə görə dövlət və ya özəl təhsil müəssisələri fəaliyyət göstərir. Fəaliyyət qaydaları və məhdudiyyətlər dövlət tabeliyində olan bütün təhsil müəssisələri üçün eynidir.

3.3.  Təsisat, yenidən təşkil, ləğv edilmə

14.9. Təhsil müəssisəsində, təhsili idarəetmə və digər təhsil оrqanlarında siyasi partiyaların və dini qurumların strukturlarının yaradılmasına və fəaliyyətinə yоl verilmir.

14.12. Təhsil müəssisəsinin yaradılması, yenidən təşkili və ləğvi qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir.

Maddə15. Təhsil müəssisəsinin təsisçisi

15.1. Təhsil müəssisəsinin təsisçisi (təsisçiləri) dövlət, bələdiyyələr, Azərbaycan Respublikasının və xarici dövlətlərin hüquqi şəxsləri, Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları, əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər ola bilərlər.

15.3. Xüsusi təyinatlı təhsil müəssisələrinin təsis edilməsi qaydaları və оnların siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

15.4. Təsisçinin məsuliyyəti, səlahiyyət dairəsi, təhsil müəssisəsi ilə qarşılıqlı öhdəlikləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi, təsis müqaviləsi və təhsil müəssisəsinin nizamnaməsi ilə müəyyən edilir

3.4. Daxili əsasnamə.

3.4.1. Nizamnamə

3.4.2. İnkişaf planı

3.4.3. Struktur

14.4. Təhsil müəssisəsinin fəaliyyəti, hüquq və vəzifələri bu Qanun və Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericilik aktları nəzərə alınmaqla onun nizamnaməsi ilə müəyyən edilir.

Nazirlər Kabineti ali təhsil müəsssisəsinin nümunəvi nizamnaməsini təsdiqləyib. Ali təhsil müəssisəsinin elmi şurası təhsil müəssisəsinin nizamnaməsini təsdiqlədikdən sonra Təhsil Nazirliyinə göndərir və nizamnamə Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alınır. Ali təhsil müəssisələri nizamnamənin tərtib olunmasına dair məhdud səlahiyyətlərə malikdirlər.

Təhsil Nazirliyinin nümayəndələri ilə müzakirələrə əsasən inkişaf planının qəbuluna dair hüquqi mükəlləfiyyətin yoxluğuna baxmayaraq, bütün təhsil müəssisələrinin hər beş ildən bir Elmi Şura tərəfindən təsdiqlənən inkişaf planı mövcuddur. Qısa müddətli ekspertlər inkişaf planının hazırlanmasında müxtəlif maraqlı tərəflərin iştirakı ilə bağlı məlumat əldə etmədilər.

3.5.  İdarə orqanları.

3.5.1. Rektor, şura

3.5.2. Təhsilalanlar və əmək bazarında iştirak

30.2. Dövlət təhsil müəssisəsinə rəhbərliyi müvafiq icra hakimiyyəti оrqanı tərəfindən təyin edilmiş dövlət təhsil müəssisəsinin rəhbəri (rəhbərliyi) həyata keçirir. Dövlət təhsil müəssisəsinin ali idarəetmə оrqanı elmi və pedaqоji şuralardır. Elmi və pedaqоji şuraların yaradılması və fəaliyyəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq оlunmuş əsasnaməyə və təhsil müəssisəsinin nizamnaməsinə əsasən müəyyən edilir.

30.4. Özəl təhsil müəssisəsinə rəhbərliyi həmin təhsil müəssisəsinin təsisçilər (himayəçilər, qəyyumlar) şurası tərəfindən təyin edilmiş özəl təhsil müəssisəsinin rəhbəri (rəhbərliyi) həyata keçirir.

30.5. Təsisçisi (təsisçiləri) əcnəbilər, vətəndaşlığı olmayan şəxslər və ya xarici hüquqi şəxslər, o cümlədən nizamnamə kapitalının və ya səhmlərinin 51%-dən çoxu əcnəbilərə, vətəndaşlığı olmayan şəxslərə və ya xarici hüquqi şəxslərə məxsus təhsil müəssisəsinin rəhbərinin müavini Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olmalıdır. Göstərilən təhsil müəssisəsinin rəhbərinin və onun müavininin namizədliyi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılır. Həmin təhsil müəssisəsinin dövlət qeydiyyatına alınması təhsil müəssisəsi rəhbərinin və onun müavininin namizədliyi razılaşdırıldıqdan sonra həyata keçirilə bilər.

30.6. Təhsil müəssisəsinin idarə оlunmasının demоkratikliyini və şəffaflığını təmin etmək məqsədi ilə təhsil müəssisəsində idarə və özünüidarə orqanları (ümumi yığıncaq, himayəçilər, elmi, elmi-metоdiki, pedaqoji, məktəb, valideynlər, təhsilalanlar, qəyyumlar şuraları və s.) yaradıla bilər. Bu qurumların yaradılması qaydaları və səlahiyyətləri təhsil müəssisəsinin nizamnaməsi ilə müəyyən edilir.

30.7. Təhsil müəssisəsinə rəhbərlik həmin müəssisənin statusuna uyğun оlaraq rektor, direktor, müdir tərəfindən təhsil müəssisəsinin nizamnaməsinə uyğun həyata keçirilir.

30.8. Dövlət təhsil müəssisəsində akademik və inzibati vəzifələrin tutulmasının yaş həddi müvafiq icra hakimiyyəti оrqanı tərəfindən müəyyən edilir. Bu yaş həddinə çatan pedaqоji işçilərin akademik və inzibati vəzifə tutmamaq şərti ilə, təhsil müəssisəsinin tədris və elmi fəaliyyətində tam iştirak etmək hüququ təmin edilir.

30.9. Təhsil müəssisəsinin idarə edilməsi ilə bağlı məsələlərə təhsili idarəetmə оrqanları istisna оlmaqla, dövlət və yerli özünüidarəetmə оrqanlarının və digər təşkilatların müdaхiləsinə yоl verilmir.

“Ali təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramı“, Nazirlər Kabineti, 2010-cu il (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

“Ali təhsil müəssisəsinin Elmi Şurası haqqında əsasnamə”, Nazirlər Kabineti tərəfindən təsdiqlənib (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

Ali təhsil müəssisəsinin əsas idarəetmə orqanları – Rektor və Elmi Şuradır. Ali təhsilin idarəolunmasının ümumi prinsipləri “Ali təhsil pilləsinin dövlət standartı və proqramı“-da göstərilib.

Başlıca olaraq, ali təhsil müəssisəsinə rəhbərliyi Prezident tərəfindən müddətsiz vəzifəyə təyin olunan Rektor həyata keçirir. Rektor Elmi Şura qarşısında cavabdehlik daşımır. Ali təhsil müəssisənin əməkdaşları rektorun seçim prosesinə müdaxilə edə bilməz. 

Elmi Şuranın yaradılması qaydaları Nazirlər Kabineti tərəfindən müəyyən edilir. Şuranın tərkibi təyin olunan və seçilən üzvlərdən ibarətdir. Elmi şuranın tərkibinə rektor, prorektorlar, dekanlar, tələbə-elmi cəmiyyətinin sədri, həmkarlar təşkilatının sədrləri (əməkdaşların və tələbələrin) və sair daxil olur.

Elmi Şuranın digər üzvləri fakültələr tərəfindən seçilir. Şuranın tərkibi Təhsil Nazirliyi tərəfindən 3 il müddətinə təsdiqlənir. Rektor Elmi Şuranın sədridir. Elmi Şura daxili intizam qaydalarını təsdiq edir (məsələn, təhsilverənlərin seçilməsi qaydaları),  fakültə dekanlarını seçir, təlim-tərbiyə ilə əlaqəli bütün məsələləri həll edir və təhsil müəssisəsinin strukturunu (yekun qərar Təhsil Nazirliyi tərəfindən verilir), eləcə də inkişaf proqramını və nizamnaməsini təsdiq edir. Elmi Şura haqqında Əsasnamənin 8-ci bəndinə əsasən Elmi Şuranın qərarları yalnız ali məktəbin rektoru tərəfindən təsdiq olunduqdan sonra qüvvəyə minir.

Qeyd: Rektor Elmi Şura qarşısında heç bir halda cavabdehlik daşımır. AT müəssisələrinin idarə оlunmasının muxtariyyətini və şəffaflığını artırmaq məqsədilə rektorun (icraçı orqan) Elmi Şura (nəzarət orqanı) və nəticə etibarilə akademik icma qarşısında cavabdehliyinin artırılması tövsiyə olunur.

3.6.  Maliyyə müstəqilliyi

3.6.1.Dövlət sifarişi

3.6.2. Müqavilə, fəaliyyət göstəriciləri

3.6.3. Kommersiya fəaliyyəti

3.6.4. Maliyyə nəzarəti

29.0. Təhsil sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır:

…

29.0.9. ilk peşə-iхtisas, ali və оrta iхtisas təhsili müəssisələrinə tələbə qəbulu planını müəyyənləşdirmək;

Maddə 38. Təhsil müəssisəsinin maliyyələşdirilməsi

38.1. Dövlət təhsilin inkişafına dövlət büdcəsindən və digər mənbələrdən vəsaitlər ayırır.

38.2. Təhsil müəssisəsi qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada fiziki və hüquqi şəхslərə müхtəlif ödənişli təhsil хidmətləri göstərmək, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul оlmaq, hüquqi və fiziki şəхslərdən ianələr və könüllü yardımlar almaq hüququna malikdir. Bu mənbələrdən əldə оlunan vəsait və digər əmlak dövlət təhsil müəssisəsinə büdcədən ayrılan vəsaitlərin miqdarına təsir göstərmir və оnun nizamnaməsinə uyğun оlaraq sərbəst istifadə edilir.

38.3. Dövlət ali və orta ixtisas təhsili müəssisələrinin əldə etdiyi mənfəət yalnız təhsilin inkişafına, təhsilalanların və təhsilverənlərin sоsial müdafiəsinə yönəldilə bilər.

38.4. Dövlət təhsil müəssisəsinin maliyyələşdirilməsi təhsilin hər pilləsi üzrə müəyyən edilmiş maliyyə normativlərinə əsasən həyata keçirilir. Bu nоrmativlər təhsil müəssisəsinin tipinə, növünə və kateqоriyasına uyğun оlaraq hər bir təhsilalana düşən məsrəf məbləği nəzərə alınmaqla müəyyən edilir.

38.6. Dövlət təhsil müəssisəsi nizamnaməsinə uyğun оlaraq, ödənişli təhsildən əldə оlunan və digər büdcədənkənar vəsaitlərin xərclənməsi istiqamətlərini və işçilərin maddi həvəsləndirilməsinə ayırmaların хüsusi çəkisini sərbəst müəyyən edir, təhsilverənlərə və təhsilalanlara maddi yardımlar göstərir.

38.7. Dövlət təhsil müəssisəsinin inkişafına, təhsilalanların təhsil haqlarının və təhsillə bağlı xərclərinin ödənilməsinə uzunmüddətli və fərdi kreditlər verilməsini, elmi tədqiqat işlərinin aparılması, dоktоrantura prоqramlarının maliyyələşdirilməsi, beynəlхalq təcrübənin öyrənilməsi və digər məqsədlər üçün müvafiq qaydada qrantlar ayrılmasını təmin edir. Kreditlərin və qrantların verilməsi qaydaları və şərtləri müvafiq qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilir. Dövlət təhsil və elmi tədqiqat qrantları təhsil müəssisəsinin digər fəaliyyət sahələrinin maliyyələşdirilməsinə yönəldilə bilməz.

38.8. Dövlət təhsil sahəsinə investisiyaların, о cümlədən хarici investisiyaların cəlb edilməsi məqsədi ilə əlverişli investisiya mühitinin yaradılmasını təmin edir və bu məqsədlə sərmayəçilərə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada güzəştlər verilir.

38.9. Təhsil sisteminə xarici investisiya qoyuluşu qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirilir.

Maddə 39. Dövlət və bələdiyyə təhsil müəssisələrinin maliyyələşdirilməsi mənbələri

39.0. Dövlət və bələdiyyə təhsil müəssisələri aşağıdakı mənbələrdən maliyyələşdirilir:

39.0.1. qanunvericiliyə uyğun olaraq dövlət büdcəsinin və yerli büdcənin vəsaitləri;

39.0.2. ödənişli təhsildən daxil olan vəsaitlər;

39.0.3. hüquqi və fiziki şəхslərin, о cümlədən əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin, хarici hüquqi şəхslərin qanunvericiliyə uyğun olaraq verilən qrantları, vəsiyyət оlunan vəsaitləri, ianələri və yardımları;

39.0.4. müsabiqə əsasında dövlət tərəfindən ayrılan elmi tədqiqat qrantları;

39.0.5. təhsil müəssisəsinin təhsil, elm, istehsal, məsləhət (kоnsaltinq) və qanunvericiliklə müəyyən edilmiş digər хidmətlərdən əldə etdiyi vəsaitlər;

39.0.6. hüquqi və fiziki şəхslərin müqavilə əsasında mütəхəssis hazırlığı, iхtisasartırma və kadrların yenidən hazırlanması üçün ayırdıqları vəsait;

39.0.7. dövlət оrqanları tərəfindən maliyyələşdirilən məqsədli prоqramlar və layihələr üzrə əldə olunan vəsaitlər;

39.0.8. təhsil müəssisəsinin mülkiyyətində оlan fiziki və mənəvi cəhətdən köhnəlmiş avadanlığın, nəqliyyat vasitələrinin və təhsil məqsədləri üçün yararsız olan digər əmlakın satışından qanunvericiliyə uyğun olaraq əldə edilən vəsaitlər;

39.0.9. təhsil müəssisəsinin beynəxalq əməkdaşlıq nəticəsində qanunvericiliyə uyğun olaraq əldə etdiyi qrantlar və vəsaitlər;

39.0.10. qanunvericiliklə qadağan edilməyən digər mənbələrdən əldə olunan vəsaitlər.

Maddə 41. Təhsil müəssisəsinin sahibkarlıq fəaliyyəti

41.1. Təhsil müəssisəsi əlavə gəlir əldə etmək məqsədi ilə nizamnaməsində nəzərdə tutulmuş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi sahibkarlıq fəaliyyəti növləri ilə məşğul ola bilər.

41.2. Təhsil müəssisəsi sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə etdiyi gəlirlərdən sərbəst istifadə etmək hüququna malikdir. Dövlət təhsil müəssisəsinin sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə etdiyi gəlirlər bilavasitə təhsilin inkişafına və işçilərin sоsial müdafiəsinə yönəldilir.

41.3. Təhsil müəssisəsi sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirmək məqsədi ilə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada hüquqi şəxslər yarada bilər və ya başqa hüquqi şəxslərin fəaliyyətində iştirak edə bilər.

Maddə 42. Keyfiyyətsiz təhsilə görə vurulan zərərin ödənilməsi

42.1. Təhsil müəssisəsində təhsilin dövlət təhsil standartlarına uyğun təşkil olunmaması nəticəsində təhsilalanların keyfiyyətsiz hazırlığı müəyyən edildiyi halda vurulmuş zərərin, o cümlədən təhsilalanların başqa təhsil müəssisələrində yenidən hazırlanması üçün zəruri оlan xərclərin həmin təhsil müəssisəsi tərəfindən ödənilməsi barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən məhkəmədə iddia qaldırıla bilər.

42.2. Bu Qanunun 42.1-ci maddəsinə uyğun olaraq iddia yalnız akkreditasiya olunmuş təhsil müəssisəsi barədə akkreditasiya xidməti tərəfindən verilən mənfi rəyə əsasən qaldırıla bilər.

“Ali təhsil müəssisələrində yeni maliyyələşmə mexanizminin tətbiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanı”, 2010 (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

 “Təhsil müəssisəsinin əlavə gəlir əldə etmək məqsədi ilə məşğul olmasına yol verilən sahibkarlıq fəaliyyəti növlərinin müəyyən edilməsi haqqında“ Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 2010-cu il tarixli Qərarı  (ingilis dilinə tərcüməsi mövcuddur)

Ali təhsil müəssisələri dövlət büdcəsinin vəsaiti, təhsil haqları və ödənişli təhsil xidmətlərindən əldə olunan digər gəlirlər hesabına formalaşan büdcələrini idarə edirlər. Dövlət büdcəsindən maliyyələşdirmə əsas maliyyələşdirmə (əmək haqları, kommunal xidmətlər, idarə xərcləri) və dövlət sifarişli maliyyələşdirmədən ibarətdir.

Ali təhsil müəssisələri tədris potensialı barədə məlumatları Təhsil Nazirliyinə təqdim edirlər. Nazirlik əmək bazarının ehtiyacları və ali təhsil müəssisələrinin müraciətlərini nəzərdən keçirdikdən sonra yekun təhsil planını Azərbaycan Respublikasının Prezidenti nəzdində fəaliyyət göstərən Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasına təqdim edir. Komissiya dövlət sifarişi əsasında təhsil yerlərini ali təhsil müəssisələri arasında bölür.

Qeyd: Ali təhsil  müəssisələrinin büdcə vəsaitlərinin istifadəsinə dair öhdəlikləri aydın göstərilməyib. Təhsil planlarının özəyini təşkil edən fəaliyyət meyarının (fəaliyyət və nəticəsi) müəyyənləşdirilməsi mümkün olmadı.

Fəaliyyət Planı aşağıdakı fəaliyyətlərin icrasını nəzərdə tutur:

3.1.13. Nazirlər Kabineti tərəfindən 2015 – 2016-cı illər ərzində ölkənin siyasi, iqtisadi və sosial inkişafının real tələbatına əsaslanaraq, prioritet sahələr üzrə kadr hazırlığını əhatə edən dövlət sifarişinin formalaşdırılmasının yeni mexanizminin hazırlanması və təsdiqi.

3.1.14. Təhsil Nazirliyi, İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi tərəfindən 2016-cı ildən başlayaraq, mütəmadi qaydada təhsil sistemində kadr hazırlığı üzrə dövlət sifarişinin formalaşdırılmasına dair yeni mexanizmin təsdiqi

3.3.7. Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2016-cı ildə təhsil müəssisələrinin reytinq sisteminin yaradılması

3.3.11. Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2015-ci ildən başlayaraq, mütəmadi keyfiyyətin yaxşılaşdırılması üçün stimullaşdırma mexanizmlərinin, təhsil sistemində innovativ fəaliyyəti stimullaşdıran qrant sisteminin yaradılması və tətbiqi

 5.1. Təhsilə adekvat həcmdə maliyyə resurslarının cəlb edilməsi, təhsilin maliyyələşdirilməsi xərclərinin ümumi daxili

məhsula nisbətinin mərhələlərlə 5-6 faizə çatdırılması, nəticəyönlü büdcə planlaşdırılması və müxtəlif mənbəli

maliyyələşdirmə mexanizmlərinin yaradılması:

 5.1.1. Nazirlər Kabineti, Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2016-cı ildən başlayaraq ortamüddətli proqnozlaşdırmada təhsilin maliyyələşdirilməsi xərclərinin ümumi daxili məhsula nisbətinin mərhələlərlə artırılmasının nəzərdə

tutulması

5.1.2. Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2016–2017-ci illər ərzində dövlət təhsil müəssisələri üçün nəticəyönlu büdcə planlaşdırılması, büdcədənkənar mənbələrdən vəsaitlərin cəlbi və onlardan istifadə mexanizmlərinin

yaradılması

5.2. Təhsil müəssisələrinin bir təhsilalana düşən xərc əsasında maliyyələşdirilməsi mexanizminə keçid

 5.2.1. Təhsil Nazirliyi, İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi tərəfindən 2016-cı ildə təhsil müəssisələrinin bir təhsilalana düşən xərc əsasında maliyyələşdirilməsi mexanizminin hazırlanması

 5.2.2. Nazirlər Kabineti tərəfindən 2016-cı ildə təhsil müəssisələrinin bir təhsilalana düşən xərc əsasında

maliyyələşdirilməsi mexanizminin təsdiqi

 5.2.3. Nazirlər Kabineti tərəfindən 2017-ci ildən başlayaraq, mütəmadi qaydada təhsil müəssisələrinin bir təhsilalana duşən xərc əsasında maliyyələşdirmə mexanizminin həyata keçirilməsi

5.7. Təhsil müəssisələrinin keyfiyyət

göstəricilərinə əsaslanan investisiya xərcləri

sisteminin yaradılması

3.7.  Tədqiqat öhdəlikləri və maliyyələşdirmə

25.1. Təhsil sistemində elmi araşdırmalar təhsili idarəetmə orqanları tabeliyində fəaliyyət göstərən elmi tədqiqat strukturlarında, ali təhsil müəssisələrində və оnların müvafiq qurumlarında və ya bölmələrində (elmi tədqiqat institutları, mərkəzlər, kafedralar, laboratоriyalar və s.) aparılır.

25.2. Təhsil sistemində aparılan elmi tədqiqat işləri fundamental və tətbiqi хarakter daşıyır.

25.3. Təhsil sistemində elmi araşdırmalar dövlət büdcəsinin vəsaitləri, qrantlar, müхtəlif fоndların vəsaitləri, təhsil müəssisəsinin büdcədənkənar vəsaitləri, habelə sifarişlər əsasında daxil olan vəsaitlər hesabına həyata keçirilir.

25.4. Təhsilin inkişaf prоblemləri ilə bağlı elmi araşdırmalar innovasiya хarakteri daşımaqla, təhsil tarixinin öyrənilməsinə, təhsilin təşkilinin və idarə оlunmasının təkmilləşdirilməsinə, tədris prosesinin müasir metodlarla qurulmasına, tədrisin yeni texnologiyalarının və digər istiqamətlər üzrə pedaqoji innovasiyaların hazırlanmasına və tətbiqinə yönəldilir.

Təhsil haqqında Qanuna əsasən universitetlər fundamental və tətbiqi xaralterli elmi tədqiqat işləri aparmağa mükəlləfdirlər.

Date

Activities/Meetings

BC experts met

(title and institution)

Remarks

28.3.2016

Meeting with RTA, assistants and MoE representatives:
Mr Azad Akhundov – BC CL III, Science and Higher Education Department senior Advisor;
Mr Afgan Abdullayev, BC CL IV;
Mr Tofig Ahmadov - Senior Adviser, the Science, Higher and Secondary Professional Education Department, RTA  Counterpart

Preparation of the mission and trainings

29.3.2016

Training at Baku State University: Overview of EHEA QF; study program development; outcome based learning and assessment

list of participants and study materials in annexes

30.3.2016

Training at Azerbaijan Technical University: Overview of EHEA QF; study program development; outcome based learning and assessment

parallel training with the one in the next row; list of participants and study materials in annexes

30.3.2016

Training at Azerbaijan  State  Economic

University: Overview of EHEA QF; study program development; outcome based learning and assessment

parallel training with the one in the previous row; list of participants and study materials in annexes

31.3.2016

Training at Azerbaijan State Pedagogical University: Overview of EHEA QF; study program development; outcome based learning and assessment

list of participants and study materials in annexes

1.4.2016

Report writing

Mission review and planning of next mission with RTA and MoE representatives:

Mr Azad Akhundov – BC CL III, Science and Higher Education Department senior Advisor;
Ms Zahra Jafarova, - Leading Adviser, Science, Higher and Secondary Professional Education Department;
Mr Tofig Ahmadov - Senior Adviser, the Science, Higher and Secondary Professional Education Department, RTA  Counterpart

1.                 Maraqlı tərəflərin cəlb olunması

AzKÇ

Şərhlər

Tövsiyələr

1.3. AzKÇ-in hazırlanması aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır:

·      Kvalifikasiyalar əmək bazarının və peşə standartlarının tələblərinə uyğun olaraq hazırlanır.

2. AzKÇ-in məqsədləri:

2.3. Kvalifikasiyaları müəyyənləşdirərkən cəmiyyətin və əmək bazarının cari ehtiyaclarını nəzərə almaq və bununla, milli iqtisadiyyatı yaxşılaşdırmaq və təhsil və təlim sektorları və əmək bazarı arasındakı əlaqələri təşviq etmək.

AATMKÇ-nin əsas məqsədlərindən biri bütün müvafiq maraqlı tərəflərin iştirakını təşviq etməkdir.

Müsbət cəhətlər:

·       AzKÇ maraqlı tərəflərin (əmək bazarının) cəlb edilməsinin vacibliyini vurğulayır və bu, AKÇ-nin əsas prinsiplərinə tam uyğundur.

·       Milli təhsil standartlarının hazırlanması mərhələsində, ən azı bəzi hallarda, işəgötürənlərin nümayəndələri ali təhsil standartlarının (məs., İT) hazırlanmasında iştirak üçün rəsmi olaraq dəvət olunublar.

·       Milli təhsil standartlarının (məs., müəllim hazırlığı) hazırlanması üzrə komitələrin bəzi üzvləri işəgötürənlərin standartlara töhfə verməsi üçün şəxsi əlaqələrindən istifadə ediblər.

Problemlər:

·       Azərbaycanlı işəgötürənlər ali təhsil standartlarının hazırlanmasında iştirakda maraqlı deyillər: məs., İT standartlarının hazırlanması üçün dəvət olunmuş işəgötürənlər  görüşlərə gəlməyiblər. Standartların hazırlanması üzrə komitələrə yalnız akademik şəxsi heyətin üzvləri daxildir.

·       Əmək bazarı nümayəndələrinin AzKÇ-nin hazırlanması və həyata keçirilməsi prosesinə cəlb edilməsi üzrə sistematik yanaşma mövcud deyildir.

·       Əksər hallarda, universitetlər tədris proqramının və silabusun hazırlanması prosesinə tələbələrini və məzunlarını cəlb etməyiblər.

·         TN, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi və universitetlər maraqlı tərəflərin cəlb edilməsi üçün birlikdə işlək həll tapmalıdırlar. Azərbaycanda işəgötürənləri işçi qruplara dəvət etmək işə yaramadığından, bəzi alternativ variantlar nəzərdən keçirilə bilər, məs., əsas işəgötürənlərlə fokus qrupların və ya fərdi müsahibələrin keçirilməsi və s. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən hazırlanan peşə standartlarının ali təhsili əhatə etdiyi sahələrdə işəgötürənlərin ayrıca cəlb edilməsinə ehtiyac olmayacağı aydındır, belə ki, təhsil standartları hər halda peşə standartlarına əsaslanmalıdır. 

·         Universitetlər tələbələri, məzunları və işəgötürənləri tədris proqramlarının hazırlanması prosesinə cəlb etməyə həvəsləndirilirlər, məs., məzunlar arasında sorğuların keçirilməsi vasitəsilə və s.

2.                 Səviyyə deskriptorlarının uyğunluğu; təlim nəəticələrinin həyata keçirilməsi 

AzKÇ

Şərhlər

Tövsiyələr

1.3. AzKÇ-in hazırlanması aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır:

·      Kvalifikasiyalar təhsilalan/tələbələrdən tələb olunan minimum təlim nəticələri baxımından təsvir olunublar.

2. Məqsədlər:

2.2. Kvalifikasiyalarla bağlı təhsil standartlarının və təlim nəticələrinin müəyyənləşdirilməsində və qiymətləndirilməsində vahid tələbləri təmin etmək 

3.1. AzKÇ səviyyələri əldə olunmuş təlim nəticələrinin nisbi mürəkkəbliyini müəyyənləşdirir. Səviyyə deskriptorları bilik, anlama, bacarıqlar, müstəqillik və məsuliyyət anlayışlarında ifadə olunan meyarlar vasitəsilə müəyyənləşdirilir. Səviyyə deskriptorları təlim nəticələrinə əsaslanan kvalifikasiyaları təsnifləşdirmək üçün göstərici kimi istifadə olunur.

Sözlük:

Təhsil standartı - təhsilin məzmunu və gözlənilən təlim nəticələrini əks etdirən konsepsiya.

Təlim nəticələri - təhsilalanın nələri bildiyini, qavradığını və təlim prosesini bitirdikdən sonra nəyi edə biləcəyini göstərən, eləcə də  bilik, bacarıq və kompetensiyaları müəyyən edən göstəricilər.

Təlim nəticələrinin qiymətləndirilməsi - müəyyən olunmuş meyarları (təlim nəticələri ilə bağlı gözləntilər, təlim nəticələrinin qiymətləndirilməsi) əsas götürərək, şəxsin bilik, bacarıq və/və ya kompetensiyalarının qiymətləndirilməsi proseduru.

AKÇ-nin müxtəlif əlaqələndirmə meyarları (2,3,4) aşağıdakı aspektləri vurğulayır: milli kvalifikasiyalar çərçivəsi və Avropa Kvalifikasiylar Çərçivəsinin səviyyə deskriptorlarında olan kvalifikasiya səviyyələri arasında aydın və nümayiş oluna bilən əlaqə vardır; kvalifikasiyaların milli kvalifikasiya çərçivəsinə daxil edilməsi və ya milli kvalifikasiya sistemində kvalifikasiyaların yerinin təsviri prosedurları şəffafdır; milli kvalifikasiya çərçivəsi və ya sistemi və onun kvalifikasiyaları təlim nəticələri prinsipinə və məqsədinə əsaslanır.

Müsbət cəhətlər:

·       AzKÇ  aydın surətdə müəyyən edir ki, kvalifikasiyalar keçid (minimum) səviyyəsində təsvir edilir.  

·       AzKÇ-də səviyyə təsvirləri AKÇ və AATMKÇ-nin müvafiq səviyyələrinə uyğundur.

·       Kvalifikasiyaların milli kvalifikasiya çərçivəsinə daxil edilməsi prosedurları şəffafdır. TN milli təhsil standartlarını müəyyənləşdirir. Bu işi sahələr üzrə standartları hazırlayan müvafiq komitələr davam etdirir. Universitetlər standartlar əsasında təhsil proqramlarını və silabuslarını hazırlayır və təsdiq üçün TN-ə təqdim edirlər.

·       Milli təhsil standartları, tədris proqramları və silabuslar həm ümumi, həm də ixtisas üzrə təlim nəticələrini əhatə edir.

Problemlər:

·       Tələbələrin qiymətləndirilməsi dövlət səviyyəli sənədlərlə ciddi tənzimlənir (davamiyyət, yekun imtahanın qiymətləndirmədə payı üzrə tələblər və s.) və bu, təlim nəticələri yanaşmasının əsas prinsipinə - təlim nəticələrinin əldə olunmasını təmin etmək məqsədilə ən müvafiq qiymətləndirmə metodlarının müəyyənləşdirilməsinə uyğun deyildir. 

·       Ən geniş yayılmış tədris metodu hələ də passiv mühazirələrdir və bu, AzKÇ nəticələrinin əldə edilməsini dəstəkləmir, məs., Kollektiv üzvlərinin əmək fəaliyyəti və təhsilini istiqamətləndirir (6-cı səviyyət); İnnovativ yanaşma tələb edən mürəkkəb və gözlənilməz şəraitlərdə müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərir (7-ci səviyyə); Hazırki tədris və qiymətləndirmə metodları yalnız AzKÇ-nin səviyyə təsvirlərinin birinci sütununda - Bilik və anlamada əks olunan təlim nəticələrinin əldə edilməsini dəstəkləyir: və Bacarıqların (ikinci sütun) tədrisi və tələbələrin Müstəqillik və məsuliyyətə (üçüncü sütun) hazırlanması üçün münasib deyildir.

·       3.3 və 3.7 saylı paraqraflarda tibb baza təhsilinin 6-cı səviyyədə və ya AATMKÇ-nin birinci səviyyəsində olduğu qeyd olunur. Avropa ölkələrinin əksəriyyətində məzunların tibb təhsillərini birbaşa 8-ci səviyyədə davam etdirmək imkanı olduğundan, bu, azərbaycanlı tələbələrin  təhsillərini xaricdə davam etdirmək imkanlarını məhdudlaşdıra bilər.

·         Milli təhsil standartlarında vurğu təlim nəticələrinin necə təşkilinə deyil, təlim nəticələrinin müvafiq sürətdə qiymətləndirilməsinin müəyyənləşdirilməsinə qoyulmalıdır.

·         Xarici keyfiyyət təminatı (akkreditasiya) ATM-lərdə təlim nəticələri yanaşmasının necə tətbiq olunduğunu qiymətləndirməyə köklənməlidir: qiymətləndirmə və tədris metodları təlim nəticələrinin əldə edilməsini dəstəkləyirmi?

·         ATM-lərin müəllimləri fəal tədris metodları və tələbələrin qiymətləndirilməsi üzrə geniş və sistematik sürətdə təlimləndirilməlidirlər.

·         Azərbaycanda təhsil proqramlarının məzmunu, tələbələrin qiymətləndirilməsi metodları və s. ilə bağlı qərarvermədə daha geniş müstəqilliyə layiq olan bir sıra ATM-lər var.

·         Yeni milli təhsil standartları artıq hazırlanmaqdadır və onlar AzKÇ-ni əsas kimi qəbul etməlidirlər. Bu səbəbdən, AzKÇ mümkün qədər tez təsdiqlənməlidir. Təhsilin müxtəlif səviyyələri üzrə kvalifikasiyaların uyğunluğuna və müqayisə edilə bilən olmasına nail olmaq üçün standartlarda olan təlim nəticələri AzKÇ-nin müvafiq deskriptorları ilə uyğun olmalıdır.

·         Təlim nəticələri və təhsilin müddətindən əlavə məzunların təhsillərini növbəti təhsil səviyyəsində davam etdirmək hüquqlarını da nəzərə almaqla tibbi baza təhsilinin 7-ci səviyyədə yerləşdirilməsini nəzərdən keçirmək faydalı olar,

3.                 Keyfiyyət təminatı

AzKÇ

Şərhlər

Tövsiyələr

1.3. AzKÇ-nin hazırlanması aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır:

·           Bütün kvalifikasiyaların keyfiyyət təminatı aparılır, yəni, keyfiyyət təminatı bütün müvafiq prosesləri əhatə edir: gözlənilən təlim nəticələrinin təsviri, təhsilalanın fərdi təhsil nailiyyətinin qiymətləndirilməsi və təsdiqi;

·           Kvalifikasiyalar verən təhsil müəssisələrində təhsinin keyfiyyət təminatı Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında” qanunu və digər qanunverici aktları ilə tənzimlənir…

4.1. Təhsil Nazirliyi aşağıdakıları həyata keçirir:

b) kvalifikasiyaların keyfiyyət təminatı

5. Keyfiyyət təminatı

AKÇ-nin 5-ci meyarına əsasən: “Təhsil və təlim üzrə milli keyfiyyət təminatı sistemi (ləri) milli kvalifikasiyalar çərçivəsinə və ya sisteminə istinad edir və müvafiq Avropa prinsiplərinə və rəhbər qaydalarına uyğundur.”

Müsbət cəhətlər:

·            AzKÇ-də bütün bir fəsil kvalifikasiyaların keyfiyyət təminatına həsr olunub.

·            AzKÇ təhsil müəssisələrində daxili keyfiyyət təminatı mexanizmlərinə ehtiyac olduğunu vurğulayır.

·            AzKÇ Avropa Standartları və Təlimatlarına istinad edir və bu, AKÇ-nin 5-ci meyarına uyğundur.

Problemlər:

·            Keyfiyyət təminatı üzrə fəsildə (5) bir sıra təkrarlar və qeyri-müəyyən ifadələr vardır. Zəhmət olmasa, sonda yer almış “AzKÇ-nin mətni ilə bağlı suallar və məsələlər” bölümünə baxın. 

·            Azərbaycanın xarici keyfiyyət təminatı sistemi hələ ki Avropa Standartları və Təlimatlarının prinsiplərinə uyğun deyildir: hal-hazırda, nə daxili keyfiyyət təminatı mexanizmləri, nə də ki təlim nəticələrinin əldə edilməsi qiymətləndirilmir. TN tərəfindən aparılan çoxcavablı testlər təlim nəticələrinin qiymətləndirilməsi üçün münasib deyildir; onlar tələbə və müəllimlərin problemlərin həlli və qrup işi kimi daha innovativ və yaradıcı təlim və tədris metodlarına maraqlarını artırmaqdansa, daha çox faktların əzbərlənməsini dəstəkləyir,

·         Keyfiyyət təminatı fəsli təkrar və qeyri-müəyyən ifadələrin aradan qaldırılması üçün təshih edilməlidir.

·         Xarici keyfiyyət təminatı mexanizmlərinin əsaslı dəyişikliklərə ehtiyacı vardır, məs., akkreditasiya aparan quruma müstəqilliyin verilməsi, universitetlərin tələbələrin təlim nəticələrini əldə etməsini necə dəstəklədiyi üzrə qiymətləndirmə tələblərinin tətbiq edilməsi və s.

4.                 Əvvəlki təhsilin dəstəklənməsi və tanınması

AzKÇ

Şərhlər

Tövsiyələr

1.4       AzKÇ ömürboyu təhsilin tanınması istiqamətində hazırlanıb…

1.5       Bütün kvalifikasiyalar Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında” qanununa uyğun olaraq formal təhsil formaları vasitəsilə əldə olunur.

2. AzKÇ-nin məqsədləri

2.5.      Azərbaycan vətəndaşlarının ömürboyu təhsilinin dəstəklənməsi və təşviqi, eləcə də qeyri-formal və informal təhsilin təşviqi.

4.3. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə Nazirliyi ilə birlikdə qeyri-formal və informal təhsil vasitəsilə əldə olunmuş kompetensiyaların tanınması sistemi üzərində işləyir.

AKÇ-nin 3-cü əlaqələndirmə meyarı kvalifikasiyaların əvvəlki qeyri-formal və informal təhsilin təsdiqinin təşkili ilə əlaqələndirilməsinin aktuallığını vurğulayır: “Milli kvalifikasiyalar çərçivəsi və ya sistemi və onun kvalifikasiyaları təlim nəticələri prinsipi və məqsədinə əsaslanır və qeyri-formal və informal təhsilin təsdiqinin təşkili ilə və mövcud olduğu təqdirdə kredit sistemləri ilə əlaqələndirilib.”

Müsbət cəhətlər:

·       AzKÇ-də ömürboyu təhsilin tanınmasına dəstəyin verilməsinə və qeyri-formal və informal təhsil vasitəsilə əldə edilmiş kompetensiyaların tanınması sisteminin hazırlanmasına maraq olduğu əks olunub. 

·       Azərbaycan Respublikasında Təhsilin İnkişafı üzrə Milli Strategiyanın həyata keçirilməsi ilə bağlı Fəaliyyət Planının təsdiqlənməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin sərəncamına əsasən, 2016-2017-ci illərdə təqdim ediləcək təkliflər “ömürboyu və informal təhsilin təşkili və bu formada təhsil alanların bilik və bacarıqlarının qiymətləndirilməsi üçün qanunverici çərçivə meyarı əsasında hazırlanacaq.”

·       ATM-lərin bəzilərində kredit transferi sisteminin elementləri yaranmaqdadır.

·       ATM-lərin bəziləri tələbələrə əsaslanan çevik tanınma praktikalarını tətbiq edir.

Problemlər:

·       Sənəddə ziddiyyət var, belə ki, bir tərəfdən qeyri-formal və informal təhsil dəstəklənir və təşviq edilir, digər tərəfdən isə bütün kvalifikasiyaların formal təhsil formaları vasitəsilə əldə edilməli olduğu qeyd olunur.

·       ATM-lərə səfərlər zamanı formal, qeyri-formal və informal təhsil daxil olmaqla əvvəlki təhsilin tanınmasında bir sıra problemlər aşkarlandı:

a)    Azərbaycan müəssisələri arasında etimad yoxdur, universitetlər yalnız müqavilə imzaladıqları müəssisələrin formal təhsilini tanıyır;

b)    bir qayda olaraq qeyri-formal və informal təhsil tanınmır, bununla belə, bir sıra müsbət istisnalar vardır;

c)    əvvəlki təhsilin tanınması üzrə ATM səviyyəsində hər hansı yazılı prinsip və ya qaydalar yoxdur, kredit transferi üzrə qərarlar şifahi razılaşmalara əsaslana bilər (məs., mövzuların 80% üst-üstə düşməsi);

d)    könüllü mövzuların daxil olmadığı qeyri-çevik kurikulumlar səbəbindən xarici universitetlərin kreditlərinin tanınmasında çətinliklər vardır. 100% hazır təqdim olunan kurikulumlar xaricdə təhsil alarkən tələbələri öz universitetlərində tədris olunmayan fənləri oxuyaraq bilik bazasını genişləndirmək əvəzinə, tam oxşar fənlər seçməyə vadar edir;

e)    Prosesin qeyri-çevikliyi tələbə mobilliyinin aşağı səviyyədə olmasında özünü büruzə verir.

·          ATM-lər arasında əvvəlki təhsilin tanınması üzrə qabaqcıl praktikaların mübadiləsi. ATM-lərə səfərlərimiz göstərdi ki, tanıma praktikalarını tətbiq etməkdə maraqlıdırlar, lakin bunu necə etmək lazım olduğu heç də həmişə aydın deyildir. Universitetlər bir-birindən bir çox şey öyrənə bilər.

·          Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi ilə birlikdə əvvəlki qeyri-formal və informal təhsilin tanınması üzrə qanunverici çərçivə meyarını dəstəkləyin.

·          Sistemi hazırlayarkən və tətbiq edərkən qeyri-formal və informal təhsilin tanınması üzrə Avropa təlimatlarını nəzərə almaq tövsiyə olunur (http://www.cedefop.europa.eu/en/publications-and-resources/publications/3073).

·          Əlavə təhsil kvalifikasiyaları, peşə standartları və qeyri-formal təhsil arasındakı əlaqələr aydınlaşdırıla bilər.

5.                 Milli Koordinasiya Mərkəzi daxil olmaqla müxtəlif qurumların məsuliyyətləri

AzKÇ

Şərhlər

Tövsiyələr

Müəssisələrin vəzifə və məsuliyyətləri 4-cü fəsildə aşağıdakı şəkildə təsvir edilib:

4.1. Təhsil Nazirliyi aşağıdakıları həyata keçirir:

a)         təhsil standartlarının, milli kurikulumların, qiymətləndirmə və akkreditasiya standartlarının hazırlanması;

b)         kvalifikasiyaların keyfiyyətinin təminatı;

c)         kvalifikasiyaların milli reyestrinin yaradılması və yenilənməsi.

4.2. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi aşağıdakıları həyata keçirir:

a)         əmək bazarının monitorinqi və təhlili;

b)         əmək bazarının tələblərinə uyğun olaraq Milli Məşğulluq Təsnifatının yenilənməsi;

c)         peşə və kvalifikasiya standartlarının hazırlanmasında və tətbiqində iştirak.

4.3. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikasının Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə Nazirliyi ilə birlikdə qeyri-formal və informal təhsil vasitəsilə əldə olunmuş kompetensiyaların tanınması sistemi üzərində işləyir.

4.4. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası fəlsəfə doktoru və elmlər doktoru dərəcələri üzrə dissertasiyaların qiymətləndirilməsini həyata keçirir və qiymətləndirmə nəticələrinin təsdiqi əsasında fəlsəfə doktorlarına və elmlər doktorlarına dövlət nümunəli sənəd (diplom) təltif edir.  

4.5. Tabeliyində təhsil müəssisələri olan icra hakimiyyətləri təhsil və peşə standartlarına dair təkliflər irəli sürür və kvalifikasiyaların keyfiyyətinin təmin olunmasında iştirak edir.

 “AKÇ-nin 3-cü əlaqələndirmə meyarı məsuliyyətlərin aydın surətdə müəyyənləşdirilməsinin vacibliyini vurğulayır: “Əlaqələndirmə (uzlaşdırma) prosesinə cəlb olunmuş bütün müvafiq milli qurumların, o cümlədən Milli Koordinasiya Mərkəzinin məsuliyyətləri və/və ya hüquqi səlahiyyətləri məsul dövlət orqanları tərəfindən müəyyənləşdirilir və nəşr edilir.”

Müsbət cəhətlər:

·          İki əsas nazirliyin vəzifələri, eləcə də AzKÇ-nin həyata keçirilməsində onlar arasında olacaq əməkdaşlıq aydın şəkildə təsvir olunub.

·          Əldə edilməli müvafiq vəzifələrdən bəziləri (milli kvalifikasiya reyestri, qeyri-formal və informal təhsil vasitəsilə əldə olunmuş kompetensiyaların tanınması sistemi) nəzərdə tutulub.

Problemlər:

·          AzKÇ-ni həyata keçirəcək əsas oyunçuların, o cümlədən ATM-lərin vəzifə və məsuliyyətlərinə heç toxunulmayıb.

·          Azərbaycan Respublikası yanında Ali Attestasiya Komissiyasının doktorluq dərəcələrinin təltif olunmasında həyata keçirdiyi vəzifəni qeyd edib, digər müəssisələrin, o cümlədən ATM-lərin digər səviyyələr üzrə həyata keçirdiyi oxşar vəzifələrini əhatə etməmək məqsədəuyğun deyil.

·          AzKÇ-nin milli koordinasiya mərkəzinə istinad yoxdur.

·          Müvafiq vəzifə və məsuliyyətlərin bəziləri digər fəsillərdə təsvir edilib. 5.3 saylı paraqraf keyfiyyət təminatı PRİNSİPLƏRİNİ təsvir etməlidir, lakin bundan əlavə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin və Azərbaycan Respublikası yanında Ali Attestasiya Komissiyasının bir sıra vəzifələrinin təfərrüatlı təsvirləri təsvir edilib.

·          Universitetlərin vəzifə və məsuliyyətləri təsvir edilməli və ya istinad edilməlidir. Universitet nümayəndələri ilə görüşlərimiz göstərdi ki, kurikulumun tərtibatı və onun həyata keçirilməsi kimi bir sıra məsələlərdə onların azadlıqlarının və məsuliyyətlərinin nədən ibarət olduğu tam aydın deyildir. 

·          Daha aydın olması üçün məsuliyyətləri təsvir edən paraqrafları bir fəsildə əhatə etmək daha yaxşı olar.

·          AzKÇ-nin gələcəkdə inkişaf etdirilməsi üçün milli koordinasiya mərkəzinin vəzifəsi müəyyənləşdirilməlidir. 

6.                 Milli Kvalifikasiya Reyestri (MKR)

AzKÇ

Şərhlər

Tövsiyələr

Milli Kvalifikasiya Reyestri 3 fəsildə, eləcə də əsas anlayışlarda aşağıdakı kimi təsvir edilib:

1.3       AzKÇ-in hazırlanması aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: …

·         AzKÇ-nin tərkib hissəsi olan hər bir kvalifikasiya Milli Kvalifikasiyalar Reyestrində qeydə alınır və milli və beynəlxalq səviyyədə tanınmanı təmin edir;

·         Milli Kvalifikasiyalar Reyestrinin daim yeniləşdirilməsi və milli internet səhifəsində yerləşdirilməsi təmin edilir.

4.1. Təhsil Nazirliyi aşağıdakıları həyata keçirir: …

c)         kvalifikasiyaların milli reyestrinin hazırlanması və yenilənməsi.

5.4. MKR-ə AzKÇ üzrə aşağıdakı məlumatlar daxildir:

•          Dövlət akkreditasiyasından keçmiş (tərəfindən tanınan) kvalifikasiyalar təltif edən təhsil müəssisələri, təhsil fəaliyyəti ilə məşğul olan elmi institutlar və Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası;

•          Akkreditasiyasından keçmiş təhsil proqramları;

•          Təltif olunmuş kvalifikasiyalar. 

Əsas anlayışlar:

Milli Kvalifikasiyalar Reyestri (MKR) – dövlət tərəfindən tanınan təhsil proqramlarının/müəssisələrin/kvalifikasiyaların/peşələrin rəsmi milli siyahısı.

Müsbət cəhətlər:

·          AzKÇ-nin real və şəffaf fəaliyyəti üçün MKR-in yaradılması olduqca vacibdir.

Problemlər:

·          Hal-hazırda MKR mövcud deyildir və bizdə olan məlumata əsasən, onun yaradılması üçün konkret fəaliyyət planı yoxdur.

·          NKR-in AzKÇ-də yer almış hazırki təsviri  ilkin mərhələdədir və aydınlaşdırılmalıdır. NKR-in peşələri və peşə standartlarını əhatə edib-etmədiyi aydın deyildir. MKR-ə eləcə də təltif edilmiş kvalifikasiyaların daxil olunması təklifi dedikdə spesifik kvalifikasiyalara malik insanların siyahısının olacağı nəzərdə tutulur?

·          MKR proqramlarla yanaşı təhsil standartları barədə məlumatları da əhatə etməsi yaxşı olar.

·          Əsas anlayışlarda qeyd olunur ki, MKR-ə eləcə də peşələrin siyahısı daxildir. Təhsil kvalifikasiyalarını əmək bazarı ilə əlaqələndirmək məqsədi ilə bu fikri nəzərdən keçirməyə dəyər. Eləcə də peşə standartlarının da eyni reyestrə daxil olunması məqsədəuyğundur. Reyestrə məsul qurum AzKÇ-nin milli koordinasiya mərkəzi kimi çıxış edə bilər.

Date

Activities/Meetings

BC experts met

(title and institution)

Remarks

18.4.2016

Preparatory meeting: RTA Reijo Aholainen, Language assistant Tarlan Arzumanov, STEs

Helka Kekäläinen, Heli Mattisen and Kirsi Hiltunen

Discussions on possible model for QA in Azerbaijan: Afgan Abdullayev, Tofig Ahmadov, Vusala Gurbanova, Zahra Jafarova

Preparation for the workshop and interviews, and other organisational needs

19.4.2016

Preparatory meeting: STEs Helka Kekäläinen, Heli Mattisen and Kirsi Hiltunen

Interviews of:

Emin Amrullayev, Natig Ibrahimov

From the new Accreditation and Nostrification Office: Samir Valiyev, Rovshan Abdullayev

Interview of students from the State Oil and Industry University of Azerbaijan: 3rd-year students Shukur Sadikhov, Nazim Mustafayev, Erkin Najafli, Elshan Mirzazade

From the MoE: Afgan Abdullayev, Tofig Ahmadov

Preparatory meeting for the workshop and interviews; drafting the workplan

Discussions on the possible model for QA in Azerbaijan

20.4.2016

Preparatory meeting: STEs Helka Kekäläinen, Heli Mattisen and Kirsi Hiltunen

Workshop:

- Workplan for drafting the Standards and Guidelines for QA of Higher Education in Azerbaijan

- Contents of the Standards and Guidelines for QA of Higher Education in Azerbaijan

- Drafting criteria for: design and approval of programmes; on-going monitoring and periodic review of programmes

List of workshop participants attached

Preparation for the workshop

Workshop

21.4.2016

Preparatory meeting: STEs Helka Kekäläinen, Heli Mattisen and Kirsi Hiltunen

Meeting: RTA Counterpart Tofig Ahmadov, BC PL Emin Amrullayev, RTA Reijo Aholainen, STEs Helka Kekäläinen, Heli Mattisen and Kirsi Hiltunen

Workshop:

- Drafting criteria for: student-centred learning, teaching and assessment; internationalisation

List of workshop participants attached

Preparatory meeting

Meeting with RTA Counterpart and BC PL

Workshop

22.4.2016

Meeting: STEs Helka Kekäläinen, Heli Mattisen and Kirsi Hiltunen

Mission review: RTA Counterpart Tofig Ahmadov, BC PL Emin Amrullayev, RTA Reijo Aholainen, STEs Helka Kekäläinen, Heli Mattisen and Kirsi Hiltunen

Meeting with the Minister of Education Mikayil Jabbarov

Report writing

Composition of the drafting group

Discussion on the possible model for QA in Azerbaijan

Task

Schedule

Actor(s)

Appointment of the Drafting Group

April 2016

Ministry of Education

Definition of the overall framework and objectives for evaluation

April – June 2016

Drafting Group and STEs

Definition of the objects and criteria for evaluation (incl. outcome of evaluation and consequences)

April – June 2016

Drafting Group and STEs

Description of the evaluation process:

- self-evaluation and other material, evaluation team, site visit, final report and publication of results

April – June 2016

Drafting Group and STEs

Drafting the Proposal for Standards and Guidelines and Manual for the pilot evaluations

- first draft of the Proposal (May 2016)

- discussion on the Draft Proposal (June 2016): national seminar

- Manual for the pilots (August 2016)

April – August 2016

Drafting Group and STEs

Various stakeholders

Translation of the Manual into Azerbaijani

August 2016

RTA office

Fostering the Self-Evaluation Capacity of Pilot institutions

- support the capacity to conduct a self-evaluation for pilots in 3 selected institutions

Autumn 2016

Finnish and Estonian experts

Pilot evaluations

Spring 2017

3 evaluation teams (3-5 experts from Azerbaijan and abroad, secretary from FINEEC or EKKA)

Analysis of the pilot evaluations

Summer / autumn 2017

Pilot institutions, external experts, FINEEC and EKKA staff, MoE representatives and other relevant stakeholders

Revised proposal for the Standards and Guidelines

Roadmap for the future QA system in Azerbaijan

Summer / autumn  2017

STEs and BC experts